Czyż życie w otoczeniu pięknych dekoracji nie jest urocze? Ależ oczywiście! I każdy może stworzyć sobie własny piękny świat, w którym dominować będą przedmioty wykonane techniką decoupage. Mistrzowskie umiejętności w tej niezwykłej dziedzinie posiada studentka UTW - Pani Anna Buczyńska.

Cudze chwalicie, swego nie znacie

Sami nie wiecie, co posiadacie. Tak brzmi przysłowie, które ostatnio nam przyświeca w sposób szczególny. Nie należę do wyjątków. Tak jak wielu innych miłośników podróży zwiedziłam najpierw siedzibę Ludwika XIV „króla – słońce” w Wersalu pod Paryżem. Dopiero kilka lat później - zamek Krzyżtopór wojewody Krzysztofa Ossolińskiego. Do czasów wybudowania Wersalu był największą budowlą pałacową w Europie. Wybudowano go prawdopodobnie (wskazują na to dokumenty odkryte w archiwum Miasta Krakowa) wg projektu Wawrzyńca Senesa w latach 1626 – 1644. Wersal zaczęto budować w 1668 wg projektu Andre Le Notre. W 1682 r. stał się siedzibą królów francuskich.

Zamek Krzyżtopór w Ujeździe leży bardzo blisko nas, niespełna 180 km od Bełchatowa, w województwie świętokrzyskim. Ujazd to niewielka, położona na uboczu wieś zapomniana przez Boga i ludzi. Krzyżtopór zawsze funkcjonował w naszej świadomości historycznej jako wielka ruina. Jego właściciele mieli bowiem pecha. W 1645 r. zmarł jego fundator, wojewoda Ossoliński. Choć był trzykrotnie żonaty, miał tylko jednego syna Krzysztofa Baldwina, który zginął bezpotomnie w 1649 r. pod Zborowem, w czasie powstania Chmielnickiego. Pałac przeszedł w ręce Jerzego Ossolińskiego, przyrodniego brata Krzysztofa Ossolińskiego, potem był własnością spokrewnionych z Ossolińskimi Kalinowskich, Wiśniowieckich, Morsztynów, Paców, Sołtyków i Orsettich. W 1655 zamek zajęli, a później obrabowali Szwedzi, wcześniej zajmując go podstępem. Wywieźli do Szwecji przebogate wyposażenie wraz z biblioteką i rodzinnym archiwum. Potraktowali więc Krzyżtopór tak, jak wiele innych polskich zamków i pałaców. Efekty tych rabunków można w Szwecji oglądać do dziś.

 Do ostatecznego zniszczenia Krzyżtoporu przyczynili się stacjonujący w nim konfederaci barscy. To wtedy zamek stał się wielką, niezamieszkałą ruiną. W 1787 r. król Stanisław August Poniatowski zatrzymał się tutaj „dla oglądania zwalisk sławnego niegdyś pałacu w Ujeździe”. Warto też podkreślić, że budowa zamku nigdy nie została w pełni ukończona.

Krzyż obrona, krzyż podpora

Jak podaje oficjalny serwis zamku Krzyżtopór w Ujeździe,  pierwotna nazwa zamku to Krzysztopór. Łączyła więc imię fundatora – Krzysztof,  z nazwą Topór- herbu rodu Ossolińskich. Kolejna, używana  nazwa obowiązuje do dziś. Na bramie głównej umieszczono w 1631 r. krzyż znacznych rozmiarów i topór oraz nieistniejącą już dziś inskrypcję: „Krzyż obrona / Krzyż podpora / Dziatki naszego Topora”. Było to credo Krzysztofa Ossolińskiego, gorliwego katolika wyrażające jego osobisty stosunek do wyznawanych zasad wiary. Ossoliński był wrogiem reformacji, mimo że jego dziadek Hieronim był kalwinem. Za jego sprawą zostali wygnani arianie z ziemi świętokrzyskiej. W miejscowości nawiązującej do herbu Topór Ossolińskich krzyż był interpretowany jako kontrreformacyjny symbol przynależności do kościoła katolickiego i oporu „nowinkom religijnym”.

Pomnik wielkości rodu Ossolińskich

W XVII, tragicznym dla Polski wieku, gdy na sto tylko trzydzieści lat było w miarę spokojnych, wojewoda sandomierski, marszałek Trybunału Głównego Koronnego (najwyższego sądu apelacyjnego dla szlachty) Krzysztof Ossoliński postanowił wznieść siedzibę godną wielkości swego rodu. Był bardzo bogaty a województwo sandomierskie -  dobrze zurbanizowane. Na jego terenie było sto miast i miasteczek a województwo należące do Korony Królestwa Polskiego wcale nie było zapomniane przez Boga i ludzi. Obejmowało siedem powiatów: wiślicki, opatowski, opoczyński, sandomierski, pilzneński, chęciński, radomski i stężycki.

Krzysztof Ossoliński był nie tylko wojewodą. To człowiek wykształcony, o rozległych zainteresowaniach literackich i artystycznych, pisarz i tłumacz. Po studiach odbytych nie tylko za granicą  (Lublin, Kraków, Padwa, Bolonia, Paryż, Graz) w 1607 r. rozpoczął karierę polityczną. Był dworzaninem królewskim, wielokrotnie posłem na sejm, zaciągnął własną rotę arkebuzów w wojnach przeciwko Turcji. Jak piszą Władysław Czapliński i Józef Długosz w „Życiu codziennym magnaterii polskiej w XVII wieku” budował potęgę rodu wspólnie z Jerzym, kanclerzem wielkim koronnym, swym bratem przyrodnim.

Pałac – zamek Krzyżtopór miał wewnętrzne ściany pokryte portretami umieszczonymi w 40 wnękach; przedstawiały żyjących lub zmarłych wybitnych ludzi, jego krewnych. Napisy umieszczone nad portretami informowały kto zacz i w jakiej łączności rodzinnej pozostawała dana osoba z fundatorem zamku. Napisy zostały, portrety nie. Czapliński i Długosz podają przykłady napisów „Stefanowi na Przecławiu Koniecpolskiemu, pułkownikowi do skonu, bratu memu, w honor domu i jego pamięci”, „Dominikowi Władysławowi, książęciu na Ostrogu i Zasławiu, koniuszemu koronnemu, szwagrowi ze krwie Ligęzów, synowej mej najmilszej, w honor domu i jego pamięci.”

Dzięki tym portretom pałac zamienił się w panteon głoszący sławę wielkich rodzin i właściciela zamku. Udowadniał, że wszyscy wielcy są albo spokrewnieni albo spowinowaceni z Krzysztofem Ossolińskim.  

Jerzy Ossoliński, przyrodni brat fundatora miał znaczącą pozycję w kraju. Był również wojewodą sandomierskim i starostą wielu powiatów. Od 1643 r. był kanclerzem wielkim koronnym. O świetności jego kariery od dworzanina królewicza Władysława IV do kanclerza wielkiego koronnego, czyli sternika polityki zagranicznej świadczy akwaforta Stefano Della Bella „Wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu”. O wjeździe Ossolińskiego, posła króla Władysława IV na dwór papieża Urbana VIII,  rozpisywali się bowiem współcześni, relacje pojawiły się w różnych krajach, zarówno w formie opisów, jak i grafik. Ossoliński potęgę Polski zaprezentował w Wiecznym Mieście przez wielki przepych delegacji: wspaniałe stroje i klejnoty sugerowały wielkie bogactwo. Konie gubiły złote podkowy, które celowo źle zamocowano, aby zrobić jeszcze większe wrażenie na widzach. Rzeczpospolita została zaprezentowana jako kraina egzotyczna i wręcz orientalna: w orszaku znajdowali się Tatarzy, Ormianie i Kozacy, a wśród prowadzonych zwierząt pojawiły się nawet wielbłądy, których i wtedy w Rzeczpospolitej nie było! Jerzy Ossoliński widocznie uważał, że PR jest najważniejszy. Musiał więc wspierać dążenia brata, który swym nowym zamkiem chciał z kolei pokazać, jak wielka jest potęga rodu.

Sufit sali jadalnej, dno akwarium

O wielkości rodu Ossolińskich mówiła też wielkość i piękność zamku – pałacu Krzyżtopór wybudowanego w typie palazzo in fortezza (pałac w zamku). To trzykondygnacyjny pałac z zabudowaniami gospodarczymi, fortyfikacjami i ogrodem w stylu włoskim. Był też zamkiem, więc otoczony  murami z czterema bastionami, posiadał nowe możliwości obrony poprzez ustawienie dział poza linią murów. Sam pałac budowany był jak kalendarz. Miał tyle baszt ile kwartałów, dużych sal tyle, ile miesięcy, pokoi – ile tygodni i okien, ile dni w roku.

Najciekawszy był szklany strop w sali jadalnej. Stanowił dno ogromnego akwarium. Biesiadnicy podczas posiłków mogli oglądać nad sobą pływające egzotyczne ryby. I tego nie mogę sobie wyobrazić. Egzotyczne ryby wymagają przecież specjalnych warunków. Trzeba wymieniać ciepłą, czystą wodę. No i jak je przywieziono z najbliższego ciepłego morza, czyli Śródziemnego? Dobrych dróg wtedy nie było.

Klementyna z Tańskich Hoffmanowa tak pisała o akwarium: „na jednej wieży gdzie na piętrze naywyższem, piękny się znaydował okrągły pokoik z oknami na wszystkie strony, był dach szklanny płaski, z szeroką miedzianą obwódką; tam ze źródła będącego w obwodzie zamku, rurami sprowadzano wodę, a w niey pływały złote rybki. I tak co pospolicie ludzie u nóg swoich widzieli i widzą, ryby w wodzie, to dumny Woiewoda widział nad głową swoią.”

W doskonale zachowanych stajniach lewej części dziedzińca ok. 2/3 niżej jego poziomu, konie jedzące z marmurowych żłobów mogły przeglądać się w umieszczonych nad nimi kryształowych lustrach. W istocie lustra nie służyły wcale koniom, ale rozświetlaniu pomieszczenia poprzez odbijanie promieni słonecznych padających przez umieszczone wysoko okna. W opowieści pozostał jednak żywy mit magnackich fanaberii i wielka miłość naszych przodków do koni. „Człowiek przestał być małpą, kiedy zaczął jeździć konno” mawiali trzysta lat później ułani z Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Brama wjazdowa jest oflankowana dwoma wielkimi płaskorzeźbami krzyża i topora. 

Podziemne połączenie z Ossolinem

Jak podaje Teresa Wolska w Oficjalnym serwisie zamku Krzyżtopór w Ujeździe, kubatura obiektu to 70 tysięcy m3, powierzchnia zamku - 1,3 hektara a łączna długość murów wynosi 600 m. Łączna powierzchnia murów to 3730 m2, powierzchnia ogrodów - ok. 1,6 hektara. 

Do budowy zużyto: 11 tysięcy ton piaskowca kwarcytowego (miejscowego), 300 m3 piaskowca kunowskiego, 30 tysięcy dachówek, 200 tysięcy cegieł, 500 ton wapna palonego, 5 tysięcy m3 piasku oraz marmury, alabastry i egzotyczne drewno. Dla uzyskania wodoodpornej zaprawy dodano ponoć do wapna białka z miliona jaj kurzych.

W podziemiach wieży znajduje się do dziś bije źródełko dające wodę Krzyżtopożanka mającą wyjątkowe własności smakowe a nawet lecznicze. W prawej stajni panują znakomite warunki akustyczne, można się o tym przekonać. Są tak doskonałe, że budzą zachwyt znawców, którzy sugerują właścicielom obiektu organizację koncertów.

Skłonności do astrologii i magii, jakie przejawiał Krzysztof Ossoliński, ujawniły się również przy budowie Krzyżtoporu. Nad wejściem w wieży bramnej umieszczono hieroglif przypominający stylizowaną literę W. Ma ona symbolizować, zgodnie z księgą kabały, wieczne trwanie tego miejsca. Inni dopatrują się w niej herbu Habdank.

Krzyżtopór miał mieć podziemne połączenie z Ossolinem. Ongiś Jerzy i Krzysztof jeździli tym lochem do siebie w odwiedziny. Droga ta miała być wyłożona głowami cukru, które zastępowały śnieg i lód, aby sanie poruszały się łatwiej i szybciej.

W miejscu, gdzie dawniej były wspaniałe ogrody w stylu włoskim i francuskim, znajduje się dziś skromny krzyż upamiętniający kilkudziesięciu więźniów z Ostrowca Świętokrzyskiego rozstrzelanych przez żandarmerię niemiecką w 1944 r. Powodem egzekucji był atak polskich partyzantów na samochód niemieckiego starosty Opatowa, w wyniku którego zmarła ciężarna żona starosty.

Duch Krzysztofa Baldwina

Każdy zamek, nie mówiąc o ruinach, musi mieć swojego ducha. Nie inaczej jest w przypadku zamku Krzyżtopór. Alicja Daszkiewicz w „Tajemnicach zamku Krzyżtopór” pisze, powołując się na kronikę rodzinną Ossolińskich, że w sierpniu 1649 r. obudził straż zamkową niesamowity tętent koni. Z murów, zamiast oddziału wojska, dostrzeżono samotnego rycerza, Był nim pan zamku Krzysztof Baldwin. Błyskawicznie otworzono mu bramę, lecz jeździec rozpłynął się we mgle. Za jakiś czas do Ujazdu dotarła tragiczna wiadomość, iż Ossoliński zginął w bitwie pod Zborowem na Podolu, gdzie Polacy wystąpili przeciw zbuntowanym Kozakom i Tatarom. Od tego czasu ponoć o zmierzchu lub nocą na murach pojawia się jeździec w husarskiej zbroi.

W lochu zamku ukryte są skarby, schowane za potrójnymi drzwiami. Pierwsze z nich to drzwi żelazne, drugie – dębowe, trzecie – jesionowe. Na pierwszych drzwiach wiszą trzy klucze. Żelazny otwiera żelazne drzwi, srebrny dębowe, złoty zaś jesionowe. Za jesionowymi drzwiami, na których widnieje krzyż i topór, stoją dwie beczki napełnione złotymi i srebrnymi monetami, a trzecia – klejnotami. Strzeże ich tajemnicze licho. Gasi lampy i śmieje się szatańskim śmiechem. Nikt jeszcze nie przeżył spotkania z tym diabelskim stróżem. Skarby zostaną odnalezione, gdy winy rodu Ossolińskich, który bogacił się często na krzywdzie innych, zostaną odkupione. 

*** 

Do zamku prowadzi głównie droga krajowa DK 74. Dobra, ale kręta droga wiodąca przez lasy i niespotykane nigdzie więcej malownicze wioski. Dokładnie znaliśmy cel podróży i jego historię. Mimo to zastana rzeczywistość bardzo nas zadziwiła.

Anna Staniaszek

W Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Bełchatowie minęło już piętnaście lat. Ten wyjątkowy czas to okres wypełniony edukacją, kulturą oraz budowaniem tożsamości akademickiej w naszym mieście. Studenci udowodnili, że na naukę nigdy nie jest za późno oraz pokazali młodszym pokoleniom, że aktywność człowieka wcale nie kończy wraz z zamknięciem etapu pracy zawodowej. Wręcz przeciwnie. Może być to początek pięknego, opartego na własnym rozwoju nowego rozdziału w życiu. Oddajmy się więc wspomnieniom i przenieśmy się do pięknych momentów, tworzących rzeczywistość Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Wierzymy też, że wkrótce znów się spotkamy, by razem kreować kolejne piękne chwile w naszym życiu studenckim.

Koncerty i spektakle międzypokoleniowe, organizowane przez Miejskie Centrum Kultury wpisały się już na dobre w krajobraz kulturalny naszego miasta. Są swoistą wizytówką artystyczną, ilustrującą dialog wielopokoleniowy, opierający się na wzajemnej inspiracji oraz wymianie doświadczeń.

Inicjatywa międzypokoleniowej integracji artystycznej trwa od 2012 roku wraz z utworzeniem Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Miejskim Centrum Kultury i uczestnictwem seniorów w zajęciach. Z roku na rok międzypokoleniowa twórczość ewaluowała, by obecnie gościć na deskach sceny teatralno-widowiskowej MCK PGE Giganty Mocy zespół liczący sto osób, składający się z Chóru UTW „Pasjonata” oraz uczestników grup muzycznych i teatralnych naszej placówki w różnym przekroju wiekowym. Dyrygentem tej wielkiej społeczności muzycznej jest Elżbieta Wesołowska.

Za nami wiele projektów muzycznych, teatralnych oraz tanecznych. Najbardziej rozpoznawalnymi wydarzeniami, które kilkukrotnie wypełniają pełną widownię naszej placówki są muzyczne spektakle bożonarodzeniowe, szerzej znane jako „Kolędowanie z MCK”. Każde międzypokoleniowe widowisko świąteczne poza wspólnie śpiewanymi kolędami i pastorałkami niesie też pewne przesłanie, które zilustrowane jest w formie teatralnej. Poza świątecznymi koncertami tworzymy też inne międzypokoleniowe wydarzenia tematyczne. Zrealizowaliśmy następujące spektakle muzyczne: „Na ludową nutę”, „Szalone lata 60.70”, „Bajkowa i filmowa podróż muzyczna” oraz „Co nam w duszy gra”. 
Bliska nam jest również idea patriotyczna, stąd udział chóru międzypokoleniowego w wielu inicjatywach o tematyce niepodległościowej. Z okazji 100 – lecia odzyskania przez Polskę niepodległości przygotowaliśmy spektakl pt. „Rozmowy o wolności". Ten międzypokoleniowy projekt osnuty został wokół rozmów dziadka i wnuczka poruszających tematykę wolności i dróg jakie prowadziły do jej zdobycia. Trzypokoleniowy chór przeniósł widzów do Polski lat dwudziestych, by wspólnie świętować NIEPODLEGŁOŚĆ.

Stworzony w Miejskim Centrum Kultury dialog międzypokoleniowy poprzez język sztuki pozwala więc budować relacje międzyludzkie i przestrzeń do wymiany doświadczeń oraz dobrych praktyk. Jest też nauką wzajemnego szacunku względem ludzi w różnym wieku oraz stanowi przesłanie, że każde pokolenie posiada własny koloryt i niezwykłe bogactwo.

Ludzką pasją, a nawet szaleństwem są naznaczone dzieje archeologii. Składa się na nie pasja Henryka Schliemanna, syna wiecznie pijanego pastora. Gdy miał kilkanaście lat uwierzył, że Troja opisywana w eposie Homera istniała naprawdę. Troja, miasto opisane przez niewidomego aojdę trzy tysiące lat temu. Schliemann uwierzył w piękny mit. Marzenia jednak kosztują, więc najpierw zarobił na handlu z Rosją i USA ogromne pieniądze, choć zaczynał od zera i musiał pójść do pracy mając 14 lat! Gdy czytałam „Sen o Troi” także byłam nastolatką i jego biografię traktowałam jak bajkę. A to nie była bajka, bo kilkadziesiąt lat później światową prasę obiegła fotografia jego drugiej żony w klejnotach Pięknej Heleny. Szaleństwo? On tylko z egzemplarzem „Iliady” badał tureckie wzgórza. Powiedział robotnikom „kopcie tutaj”, bo tylko niedaleko wioski Hissarlik w Azji Mniejszej mógł być w XII w p.n.e. port. W jego szaleństwie była metoda.

Uczonym, który dał szalonym archeologom klucz do starożytnego Egiptu był profesor historii starożytnej i miłośnik rebusów Jean-François Champollion. Odczytał w 1822 r. hieroglify egipskie. To dzięki niemu poznaliśmy historię i religię starożytnego Egiptu, zrozumieliśmy, jak wielkich odkryć dokonano pięć tysięcy lat temu. Egipt zawsze fascynował. Jego bogowie i groby pozostawali jedną wielką tajemnicą, choć wszystko było na wyciągnięcie ręki. Herodot, grecki historyk już w V w. p. n. e. podróżując po Egipcie opisał zaś niezrozumiałe hieroglify, po grecku święte znaki; pismo obrazkowe.

Egiptologia to historia romantyczna, w której brało jeszcze niedawno udział wielu Polaków. Egipt był do czasów Arabskiej Wiosny Ludów, a potem COVIDU najpopularniejszym polskim kierunkiem turystycznym. Tajemniczy, egzotyczny, piękny i tani.

Bitwa pod piramidami

Odkrywanie Egiptu zaczął jednak generał Napoleon Bonaparte.

- Żołnierze, przybyliście tutaj,  żeby przynieść cywilizację Orientowi i wyrwać tę piękną część świata spod panowania Anglii. Ze szczytu tych piramid patrzy na was czterdzieści wieków - napisał 21 lipca 1798 r. w rozkazie dziennym przed bitwą pod piramidami.

Naprzeciw Francuzów stanęli Mamelucy, którzy należeli do kasty wojskowej pochodzącej głównie z Gruzji. Rządzili w imieniu Osmanów; ci podbili Egipt w 1517.  Informacje te ścisłe nie były. Tak dokładnie od budowy Wielkiej Piramidy Cheopsa do roku 1798 minęły 44 wieki, Francuzi bili się w miejscowości Embaleh na lewym brzegu Nilu; pokonali 6 tysięcy Mameluków i 54 tysiące arabskich wojowników pod dowództwem Murada Beja. Skąd pomysł wyprawy do Egiptu? – Nadchodzi czas, że dla całkowitego zniszczenia Anglii musimy zająć Egipt – powiedział dyrektoriatowi, który po krwawej Rewolucji Francuskiej rządził Francją, gen. Bonaparte. Dla niego Egipt był kluczem do panowania nad światem. Chciał brytyjski handel w regionie zastąpić francuskim. To nie miała być jednak zwykła wojna kolonialna. Skoro Aleksander Macedoński już w IV w. p.n.e. na wyprawę do Indii i Egiptu zabrał uczonych, Napoleon też tak zrobił. Zabrał 167 antykwariuszy, inżynierów i historyków, orientalistów, drukarzy, dziennikarzy, malarzy i rzeźbiarzy. Bardzo o nich dbał. W razie niebezpieczeństwa wołano: osły i uczeni do środka. Francuzi chronili bowiem to, co najcenniejsze. Osły niosły na grzbietach bukłaki z wodą, a uczeni mieli przywieźć do Francji wiedzę o Egipcie. Bardzo modnym wtedy Egipcie. Ale to nie wszystko. Napoleon otworzył na obrzeżach Kairu liczącego wówczas 600 tysięcy mieszkańców a więc tyle, co Paryż -   Instytut Egipski. Podzielono go na sekcje: matematyki, fizyki, ekonomii politycznej i sztuk pięknych.

Hieroglify, klucz do dziejów Egiptu

Kamień z Rosetty przywieziony w czasie zakończonej niepowodzeniem militarnym wyprawy Napoleona do Egiptu odczytał w 1822 r. 32-letni profesor historii Jean-François Champollion.

Na kamieniu została wyryta treść dekretu wydanego 27 marca roku 196 p.n.e. przez kapłanów egipskich w Memfis dla uczczenia faraona Ptolemeusza V Epifanesa z okazji pierwszej rocznicy koronacji. Faraon wcale jednak nie był Egipcjaninem, lecz Grekiem, potomkiem Ptolemeusza, jednego z diadochów – wodzów Aleksandra Macedońskiego, którzy w IV w. p.n.e. dotarli aż tutaj. Ostatnia z tej dynastii była Kleopatra VII, władczyni Egiptu, kochanka Juliusza Cezara i Marka Antoniusza. Trójjęzyczny napis był wyryty w doskonale znanym języku greckim oraz koptyjskim – późnej formie języka staroegipskiego. Champolion jako nastolatek poznał język hebrajski i koptyjski i 12 innych starożytnych języków.

To on wpadł na pomysł, że obrazki hieroglificzne są znakami fonetycznymi. Pewnego dnia zidentyfikował znak leżącego węża z dźwiękiem „f”. Uznał, że odczytywanie napisu na kamieniu należy rozpocząć od imion królów. Napis zawierał bowiem oświadczenie, że kapłani przyznają najwyższe hołdy królowi Ptolemeuszowi Epifanesowi. Mówił o tym tekst grecki, który odczytano od razu. Należało więc przypuszczać, że grupa znaków ujętych w kartusz – owalną ramkę, też to imię będzie zawierać. Jako drugie odczytał imię Kleopatry.

W ten sposób Champolion dał nam klucz do wszystkich zamkniętych do tej pory bram Egiptu. Dzięki niemu odczytano napisy poświęcone władcom na pałacach i świątyniach oraz księgi wraz z Księgą Umarłych spisane na papirusach, czyli materiale pisarskim uzyskiwanym z nilowej trzciny. Także kultura egipska była darem Nilu. Ale to już zupełnie inna historia prowadząca od hieroglifów, najstarszych znaków do graficznego pisma hieratycznego, a następnie do użytkowego pisma demotycznego.

Faraon rewolucjonista i jego następca

Archeolodzy mogli wziąć więc do ręki łopaty. Efekty ich pracy zawierające informacje o wykopanych zabytkach są nie tylko w Muzeum Egipskim w Kairze. Znamy więc dzięki wykopaliskom w Tel- el Amarna historię faraona – rewolucjonisty Echnatona panującego za czasów XVIII dynastii, wierzącego w jedynego boga Atona oraz jego żony Nefertiti, Pięknej, która Przybyła, bo tak należy tłumaczyć jej imię. Popiersie Nefertiti, najbardziej znany wizerunek tej egipskiej królowej, można oglądać w Neues Museum w Berlinie. Matka sześciu córek Echnatona, była naprawdę piękna. Dźwigała z wdziękiem podwójną koronę Górnego i Dolnego Egiptu. Prawdopodobnie po śmierci męża objęła tron.

Tutenchamon, prawdopodobnie syn Echnatona, z woli kapłanów przywracał stary, politeistyczny porządek z Amonem, Izydą, Ozyrysem, Hathor i wielu, wielu innymi bogami. Przeniósł stolicę z powrotem z Amarny do Teb i przywrócił reguły obowiązujące w sztuce. Tylko Echnaton był przedstawiany przez artystów w sposób naturalistyczny: z wielkim brzuchem, chudymi nogami. Powrót do starych reguł oznaczał, że głowa i tułów znów były przedstawiane en face, frontalnie a miednica i nogi z profilu. A nie da się tak stać!

Tutenchamon zmarł na malarię w wieku 20 lat. Po sensacyjnym odkryciu w Dolinie Królów grobu Tutenchamona, jego mumię przebadano wielokrotnie przy użyciu najnowocześniejszych technik medycznych. Jest najbardziej znanym faraonem okresu Nowego Państwa tylko dlatego, że jego grób nie został okradziony ani zbezczeszczony. Inni nie mieli tyle szczęścia. Mumie faraonów 30 dynastii panujących w Egipcie wyrzucono z grobów a skarby, które miały im służyć w zaświatach, rozkradziono jeszcze w głębokiej starożytności. To dlatego Egipcjanie przestali swych władców chować w piramidach, lecz w grobowcach, doskonale ukrytych w Dolinie Królów. Wierzyli, że przez otwarte w czasie uroczystej ceremonii usta, dusza ulatuje do nieba. Nie mogłaby wrócić, gdyby nie zastała ciała. Mumifikowano więc je w Domu Śmierci przez 70 dni z ogromną pieczołowitością. Wszystkie narządy wewnętrzne wyjmowano i składano do urn kanopskich. Mózg wyciągany był przez nos, by nie uszkodzić cennego dla życia wiecznego duszy ciała…

Setka piramid z pustymi komorami grobowymi dotrwała do naszych czasów. Jedynym grobowcem, którego budowniczowie byli sprytniejsi od złodziei, był ten należący do  młodziutkiego Tutenchamona. Odkrył go 4 listopada 1922 r. brytyjski archeolog Howard Carter. Mumię Tutenchamona, jego złotą maskę i sarkofag, oglądałam w Muzeum Egipskim w Kairze. Bardzo starym i tradycyjnie zorganizowanym, przepełnionym skarbami. Tylko pomieszczenia z zabytkami z grobu Tutenchamona są klimatyzowane, co przy ponad 40 st. C na zewnątrz, nie przynosi ulgi. Niestety nie zrobiłam żadnego zdjęcia, bo tam fotografować nie wolno.

Polscy egiptolodzy - podróżnicy

Odkrycie grobu Tutenchamona sprawiło, że świat już wcześniej bardzo zainteresowany Egiptem oszalał. Pisano o klątwie faraona mszczącego się na tych, którzy zakłócili jego wieczny spokój. Wydano szereg absurdalnych horrorów, w których mumie ożywały.

Wystarczy pójść do Muzeum Książąt Czartoryskich (od końca 2016 r. to integralna część Muzeum Narodowego w Krakowie ) czy Muzeum Archeologicznego w Krakowie, by się przekonać, jak bardzo modny i to od XVIII w. był Egipt wśród polskiej arystokracji i naukowców. W działającym od 1850 r. Muzeum Archeologicznym w Krakowie, najstarszej tego typu placówce w Polsce,  funkcjonuje jako stała Wystawa Egipska. Jednym z pierwszych zabytków egiptologicznych w Krakowie, jest sarkofag z XXI dynastii, należący do małżonki kapłana Amona z Karnaku, imieniem Nesy-Chonsu. W 1907 roku dotarły do muzeum sarkofagi z wykopalisk prowadzonych przez pierwszego polskiego egiptologa, krakowianina Tadeusza Smoleńskiego, w El-Gamhud w Środkowym Egipcie. Najstarszy zabytek to wapienny posążek siedzącego mężczyzny z V dynastii, a więc z okresu Starego Państwa. W Muzeum Czartoryskich widziałam figurkę Izydy z Horusem, stelę grobową z Medery, portret mumiowy z III w., mumie zwierząt, głównie kotów oraz ludzi. Zgromadzone tam obiekty sztuki starożytnej reprezentują rozwój kultury egipskiej. Wśród licznych przedmiotów codziennego użytku, uwagę zwracają sarkofagi egipskie, fragmenty papirusów z tekstami Księgi Umarłych. Polskich arystokratów, m.in. Michała Tyszkiewicza Egipt wręcz fascynował. Podróżnik i archeolog -amator zgromadził ogromną kolekcję antyków obecnie rozproszoną po świecie. W  Karnaku odkrył m.in. pozłacane naczynie i „bardzo piękną złotą figurkę bożka Ammona-Re”.

Autokary pod piramidami

Dziś Giza to dzielnica 10-milionowego Kairu. Gwar, setki turystów i Egipcjan, którzy z nich żyją sprzedając najdziwniejsze w tym miejscu pamiątki, np. arafatkę, czyli chustę, którą nosił Arafat. Wielkość piramid robi ogromne wrażenie. Obok piramidy Cheopsa, faraona IV dynastii, stoi Sfinks. Dalej piramidy Chefrena i Mykerinosa. Kamienne bloki, z których zbudowano piramidy ważą 2,5 tony, największe 15. Zostały ustawione z wielką precyzją. Cała piramida składa się z ok. 2,3 mln kamiennych bloków.  

W Egipcie byłam w czasach, gdy podróże były dozwolone, bo o COVIDZIE nikt nie słyszał.  Wybraliśmy teoretycznie dobry dla Europejczyka termin: przełom września i października. Upały jednak dokuczały, bez włączonej, bardzo głośno pracującej klimatyzacji nie dało się zasnąć. Mieszkaliśmy w enklawie nad Morzem Czerwonym, specjalnie zbudowanej dla turystów: w Zatoce Szejka, czyli Sharm el Shaikh. Mogliśmy pojechać do Kairu i oczywiście skorzystaliśmy z tego. Byliśmy blisko stolicy Egiptu, ponad 600 km. Prawie robiło więc sporą różnicę. Trzeba też było przejechać przez strefę Kanału Sueskiego, pilnie strzeżoną przez wojsko. Strefy pilnowali bardzo młodzi żołnierze, szczupli, w za dużych hełmach spadających na oczy.

10-milionowy Kair robi wielkie wrażenie: bogactwo, brud i nędza. Osiedla składające się z 10-piętrowych wieżowców, specjalnie niewykończonych. Gdy nastąpi odbiór budynku, trzeba płacić wysokie podatki. Kairczycy mieszkają więc w wieżowcach, gdzie oddana do użytku jest tylko część mieszkań a śmieci, których nikt nie wywozi – wszak osiedle formalnie nie istnieje, sięgają I piętra.

Na głównych ulicach – pasy zieleni. Tam także leżały góry śmieci i żebracy- młodzi ludzie, dzieci. Na głównym w Kairze Placu Wyzwolenia - Majdanie at-Tahrir położone jest wielkie gmaszysko Muzeum Egipskiego. To był to początek Arabskiej Wiosny Ludów- widziałam więc spalony budynek partii Hosniego Mubaraka, który przez 30 lat rządził Egiptem. Po głównych ulicach chodziły piękne dziewczyny w jeansach, szpilkach i jedwabnych chustkach ledwie zakrywających włosy. Nikt wtedy nawet nie myślał, by zasłaniały twarze.

W egipskich kurortach najwięcej było Rosjan, ale Polacy też stanowili sporą grupę. Na wakacje w Egipcie stać było wtedy bardzo wielu. Egipt obok widoków rodem z amerykańskich filmów klasy B, oferował także zadumę nad człowiekiem i jego historią, której początkiem były nie tylko piramidy.

Anna Staniaszek

Zobaczcie jakie dekoracje wykonały panie z Uniwersytetu Trzeciego Wieku na zajęciach oraz w swoich domach w ramach e-kultury dla seniorów. 

W kolejnej odsłonie "E-kultury dla seniorów" prezentujemy twórczość studentki UTW - Elżbiety Kielanowskiej. Autorka biżuterii zainspirowała się jej tworzeniem na zajęciach Klubu Artystycznego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Dziś śmiało można powiedzieć, że jest to jej pasja, która pozwala się jej wyrazić i wypełnia jej życie.

Posiadacie jakieś hobby/zainteresowania? Może chcielibyście się nimi podzielić w ramach e-kultura dla seniorów? Prześlijcie swoją historię na adres agnieszka.bielska@mckbelchatow.pl. Czekamy na nie z niecierpliwością!

Jak spędzacie długie zimowe wieczory? A może by tak oddać się artystycznym pasjom? Tworzenie różnorodnych dzieł posiada również wymiar terapeutyczny. Poprzez kontakt ze sztuką możemy wyrazić swoje uczucia oraz uwolnić trudne emocje i stany. Taką niezwykłą rolę odgrywa arteterapia, czyli terapia przez sztukę. Każda forma kreatywności poprawia nasze samopoczucie, podnosi własną samoocenę oraz prowadzi do wszechstronnego rozwoju. Dziś pragniemy Państwu zaprezentować prace wykonane w Klubie Artystycznym Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Mamy nadzieję, że zainspirują Was do pięknej podróży w świat wyobraźni. 

Dwa lata temu, w stulecie odzyskania Niepodległości spadkobiercy różnych ruchów politycznych zastanawiali się, kto powinien zyskać przydomek Ojca Niepodległości, kto w jej odzyskaniu odegrał największą rolę. Wątpliwości, także przeciwników, nie budził Józef Piłsudski, pierwszy Marszałek Polski. To dla bełchatowian postać szczególna. Miasto, które dziesięć lat wcześniej odzyskało swe prawa, uczyniło swym pierwszym Honorowym Obywatelem właśnie Józefa Piłsudskiego, ojca niedawno odzyskanej Niepodległości.

Oprócz ojców ludzie także mają matki. Maria z Billewiczów Piłsudska wywarła ogromny wpływ na swego syna. To ona wychowała go do patriotyzmu, ona opowiadała o Powstaniu Styczniowym, to ona posiadała zasłużony autorytet. Nie ojciec.

Matka i serce syna

Na Litwie byłam tylko raz, z pielgrzymką do Matki Boskiej Ostrobramskiej Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana. W Wilnie widziałam ślady Piłsudskiego i Faustyny Kowalskiej, świętej z małej, podłódzkiej miejscowości Głogowiec, za jego czasów działającej w Wilnie. Widziałam też niesamowity grób. W wojskowej części wileńskiej Rossy stoi  prostokątny sarkofag z napisem: Matka i serce syna. Pochowana jest tam Maria z Billewiczów Piłsudska i serce jej syna, Józefa.

Mieczysław Lepecki w Pamiętniku adiutanta Marszałka Piłsudskiego opisuje, jak w maju 1935 r., dwa dni przed śmiercią marszałek wezwał ministra spraw zagranicznych Józefa Becka a potem gen. Bolesława Wieniawę – Długoszowskiego. W swej ostatniej woli wyraził życzenie, aby sprowadzić do Polski zwłoki jego matki. Była ona bowiem pochowana po tamtej stronie Niemna, w Sugintach na Litwie. A Litwa i Polska nie utrzymywały ze sobą stosunków dyplomatycznych. Zostały zerwane po przyłączeniu do Polski Wilna po buncie gen. Lucjana Żeligowskiego. Litwini zgodzili się jednak na ekshumację. Doczesne szczątki Marii Piłsudskiej zostały przeniesione do Polski. 1 września 1939 r. kpt. Lepecki zapytał Aleksandrę Piłsudską, żonę Marszałka, czy jego serca nie trzeba wywieźć z Wilna. – Niech będzie wśród żołnierzy, niech im w obronie pomoże – odpowiedziała.        

Pamiętałam tę historię, gdy znalazłam się na Rossie, cmentarzu położonym na wysokich wzgórzach, gdzie różnice między pagórkami wynoszą kilka nawet pięter i gdzie spoczywa prawie cała patriotyczna Polska. Wrażenia, gdy hymn państwowy gruchnął z tysiąca gardeł nie sposób opisać.  

Patriotka jak Oleńka Billewiczówna

”Był na Żmudzi możny ród Billewiczów od Mendoga się wywodzący”. Tym zdaniem Henryk Sienkiewicz rozpoczyna „Potop”. Córką potężnego rodu Billewiczów wywodzącego się od pierwszego koronowanego władcy Litwy była matka Pierwszego Marszałka Polski. Z jedynego chyba, bardzo niewyraźnego zdjęcia spogląda niemłoda pani ubrana w krynolinę. Widoczna tak naprawdę jest tylko część twarzy. Nie sposób powiedzieć, czy była ładna. Wyszła za swego przystojnego, 30-letniego kuzyna Józefa Wincentego Piłsudskiego w kwietniu 1863 r. W tym czasie on zaangażował się w Powstanie Styczniowe. Był komisarzem na powiat kowieński.

Maria Billewiczówna była bardzo bogata. Andrzej Garlicki w bardzo obszernej biografii Piłsudskiego podkreśla, że rodzina Billewiczów należała do najstarszych rodów szlacheckich na Żmudzi. Od Piłsudskich byli znacznie zamożniejsi. Maria wiosła posag w wysokości 12 tysięcy hektarów ziemi i kilkuset tysięcy rubli. Była dziewięć lat młodsza od męża, często chorowała i miała jedną nogę krótszą po przebytym w dzieciństwie zapaleniu stawu biodrowego. W ciągu 18 lat urodziła 12 dzieci. Na wzgórzach Rossy, wśród ułożonych piętrowo nagrobków są i te, w których spoczywa rodzeństwo Marszałka. Zmarłych we wczesnym dzieciństwie dzieciaków strzegą wzruszające, pucołowate aniołki. Niestety śmierć dzieci jeszcze przed ukończeniem pierwszego roku życia dotykała wtedy wszystkie rodziny, także bogate a wiele chorób takich jak błonica, krztusiec zbierały śmiertelne żniwo.    

Józef Wincenty Piłsudski, ojciec Józefa stracił ogromny majątek należący do żony. Nie przepił ani nie przegrał jej fortuny, ale podejmował nietrafione decyzje biznesowe. Jeden pomysł gonił drugi. Niestety żadna inwestycja nie została ukończona. Rozpoczęto np. budowę gorzelni, ziemniaki udały się. Ale gdy wyprodukowano spirytus okazało się, że nie ma naczyń w dostatecznej ilości. Nadmiar spirytusu więc wylewano. Józef Piłsudski inwestował w produkcję drożdży, terpentyny. Rozwijał młyny i gospodarkę hodowlaną. Niczego jednak nie oparł na rachunku ekonomicznym, choć do prowadzenia gospodarstwa był znakomicie przygotowany, ukończył bowiem studia rolnicze. Ludwik Krzywicki we Wspomnieniach pisze, że robotnik litewski dobrze chodził z drewnianą sochą i broną, ale maszyn nie umiał obsługiwać. Pokrywały się więc rdzą. Gdy w 1874 spłonął modrzewiowy, dwunastopokojowy dwór w Zułowie oraz zabudowania gospodarcze, nie było pieniędzy na ich odbudowę. Rodzina Piłsudskich musiała się przenieść do Wilna. Józef Piłsudski miał wtedy 7 lat. Warunki materialne miał coraz gorsze.  Po majątku rodziców nie zostało prawie nic. Brakowało na rzeczy podstawowe – ubrania, buty. Przy nieodpowiedzialności męża cały trud wychowania dzieci spadł na Marię. Wytworzyła jednak w domu ciepłą i pogodną atmosferę. 2 września 1884 r. zmarła. Józef miał wtedy 17 lat.

Matka nie doczekała skazania

Matka, pani na modrzewiowym dworze wywarła na Ziuka, bo tak nazywano w dzieciństwie Józefa, ogromny wpływ. Wychowała go w tradycji polskiego patriotyzmu. Czytał więc zakazanych wieszczów narodowych. Represje władz carskich po Powstaniu Styczniowym były szczególnie silne właśnie na Litwie, gdzie polska szlachta miała przez wieki słuszne poczucie misji cywilizacyjnej. Wciąż żywe były tradycje unii ,,wolnych z wolnymi i równych z równymi''. Tradycje Rzeczypospolitej Obojga Narodów, gdzie aż 10 procent społeczeństwa  (we Francji 1 procent) stanowiła szlachta posiadająca pełnię praw politycznych. U nas te prawa były silne, jak nigdzie w świecie.

Przede wszystkim szlachta wybierała sobie króla i broniła w pospolitym ruszeniu ojczyzny. To z tego powodu, król bez zgody sejmu nie mógł decydować o wojnie i pokoju, nakładać nowych podatków, ani karać śmiercią szlachcica. Stąd sądy stanowe. Może to z mojej strony droga na skróty, ale pokłosiem tych matczynych lekcji historii będzie idea jagiellońska, federacyjna, dążenie do stworzenia już w 1919 r. strefy państw buforowych, kordonu sanitarnego oddzielającego Rosję Radziecką od Polski. Litwa, Ukraina Symona Petlury i Białoruś jako wspólne państwo federacyjne miały uderzyć na Rosję.

Gdy Piłsudscy przenieśli się do Wilna Ziuk rozpoczął naukę w gimnazjum rządowym. Ukończył  je w 1885. To co słyszał w domu i w szkole rosyjskiej było diametralnie różne. Pragnął przecież niepodległości dla swojej ojczyzny – od carskiej Rosji. Nic więc dziwnego, że należał do konspiracyjnych kół. Były to lata 80. XIX wieku, czasy Narodnej Woli (Woli Ludu), która zorganizowała udany zamach na cara Aleksandra II. W 1885 r. na studiach medycznych w Charkowie Józef też się zetknął z konspiracją. Do konspiracji należał jednak przede wszystkim jego starszy brat, Bronisław. Był jedną z 15 osób przygotowujących zamach na cara. Najpierw nawiązał kontakty towarzyskie, potem stał się częścią konspiracji której celem było zamordowanie cara Aleksandra III - frakcji terrorystycznej Narodnej Woli. Jak ocenia Victor Sebestyen, autor obszernej biografii Lenina (a to jego brat Aleksander Uljanow został powieszony kilka tygodni przed swymi 21. urodzinami za udział w spisku na życie cara), zamach był śmieszną amatorszczyzną. Za zaskakujące należy więc jego zdaniem uznać, że konspiratorzy byli tak bliscy celu. Głównym problemem było zdobycie kwasu azotowego, który miał zdetonować bombę. Jeden ze współpracowników Aleksandra Uljanowa kupił kwas do zdetonowania bomby. Był nim Józef Piłsudski. W 1887 r. został skazany na 5 lat zesłania na Syberię. Jego brat Bronisław - na karę śmierci zamienioną na 15 lat ciężkich robót. „A Polacy w 1920 zdecydowanie pokonali państwo radzieckie i narobili Leninowi kłopotów”- pisze Victor Sebestyen – brytyjski dziennikarz węgierskiego pochodzenia.

Warto przypomnieć, że Bronisław Piłsudski to postać równie barwna jak Józef. Wystarczy wspomnieć, że po odbyciu kary za udział w przygotowywaniu zamachu na Aleksandra III był carskim etnografem obserwującym na Sachalinie i wyspie Hokkaido lud Ajnów, potem został ich królem, a do dziś w Japonii żyją jego potomkowie. 

Anna Staniaszek

Zdjęcia pochodzą z prywatnych zasobów archiwalnych Pani Anny Staniaszek.
Fotografia przedstawiająca Józefa Piłsudskiego pochodzi z ,,Dziesięciolecia Polski Odrodzonej 1918-1928''.

Dla kobiety zmienił wiarę. Jego ukochane córki przyszły na świat jako dzieci pozamałżeńskie, a to wówczas było piętno. Jeszcze inna kobieta, wykształcona lekarka popełniła samobójstwo. To ostatnia miłość, którą przeżył gdy był już stary i schorowany. Ze znaną poetką, kobietą nieprzeciętnie inteligentną, znającą kilka języków, nie łączył go romans. Ale kochała go. Platonicznie. Nie wstydziła się tego.

Maria z Koplewskich Juszkiewicz, Aleksandra Szczerbińska, Eugenia Lewicka i ta pierwsza, towarzyszka zesłania Leonarda Lewandowska, która wg rodzinnej legendy umarła z miłości do niego oraz poetka - Kazimiera Iłłakowiczówna, która szła ,,ścieżką obok drogi’’ Piłsudskiego.

Na ścieżce obok drogi

Tę opowieść muszę zacząć od pogrzebu Józefa Piłsudskiego. Trzeba bowiem wyjaśnić powody problemów z pochówkiem Pierwszego Marszałka Polski na Wawelu. Tym powodem była pochowana na Rossie wilnianka Maria z Koplewskich Piłsudska. Dopiero po jej śmierci ożenił się z matką swoich dzieci Aleksandrą Szczerbińską. Ale też dla niej zmienił wiarę, co zapisał 24 maja 1899 r. pastor K. Mikulski w akcie przejścia Józefa Piłsudskiego ,,z wyznania rzymsko – katolickiego na wyznanie ewangelicko – augsburskie’’. Konwersja była warunkiem zawarcia ślubu ewangelickiego. Tego abp Adam Sapieha, późniejszy kardynał i Książę Niezłomny wybaczyć nie mógł.

Uroczystości pogrzebowe naczelnika odrodzonego państwa trwały sześć dni i miały iście królewską oprawę. Trumna najpierw była  wystawiona w Belwederze, potem została przewieziona do katedry, gdzie mieszkańcy Warszawy mogli pożegnać zmarłego. Była Msza św. pontyfikalna celebrowana przez kardynała Aleksandra Kakowskiego. Potem kondukt przeszedł na Pole Mokotowskie, gdzie odbyła się prowadzona przez gen. Gustawa Orlicz – Dreszera defilada przed trumną. Następnie generałowie przenieśli ją na platformę kolejową. Przez całą noc pociąg z oświetloną reflektorami trumną powoli jechał do Krakowa. Po drodze dziesiątki tysięcy ludzi żegnało Marszałka. Na dworcu w Krakowie był prezydent, rząd, korpus dyplomatyczny  i generalicja a arcybiskup krakowski Adam Sapieha odprawił modły.

Józef Piłsudski spoczął w krypcie św. Leonarda, najstarszej, romańskiej części Wawelu. Po dwóch latach trumna została  przeniesiona do krypty Srebrnych Dzwonów. I rozpoczęła się gorsząca awantura.  Abp Sapieha zgodził się bowiem na pochówek w krypcie św. Leonarda do czasu przygotowania krypty Srebrnych Dzwonów. Był też przeciwnikiem pochówku kogokolwiek w kryptach królewskich na Wawelu. Zgodził się, by w 1927 r. spoczął tam ukochany przez Marszałka Juliusz Słowacki. Na pochowanie Ignacego Paderewskiego i Henryka Sienkiewicza – już nie.  Gdy koniec końcem nie zgodził się na pochówek Marszałka – reakcja była bardzo ostra. Gen. Felicjan Sławoj – Składkowski podał rząd do dymisji. Tak samo postąpił gen. Bolesław Wieniawa – Długoszowski, szef Naczelnego Komitetu Uczczenia Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Dlaczego abp Sapieha, ,,Książę Niezłomny’’ nie chciał, by człowiek, któremu zawdzięczaliśmy najbardziej odzyskanie Niepodległości spoczął na Wawelu? Powodem była kobieta. Bo dla niej Piłsudski z katolika stał się ewangelikiem, co musiało być przez Arcybiskupa ocenione. Była wina, musiała być kara. Wina polegała na tym, że pierwsza żona, Maria z Koplewskich Juszkiewiczowa była rozwódką. Kościół katolicki rozwodów zaś nie uznaje. Piłsudski wziął więc z Marią ślub ewangelicki. Mógł to zrobić po dokonaniu aktu konwersji, czyli w jego przypadku zmiany wyznania w obrębie religii chrześcijańskiej. Ujawnił to w 1931 r. Władysław Pobóg – Malinowski, który odnalazł w zborze ewangelicko – augsburskim w Paproci Dużej koło Łomży stosowne dokumenty, czym ściągnął na siebie gniew sanatorów. A przecież przedwojenny zawodowy  oficer a potem emigracyjny historyk Władysław Pobóg – Malinowski to autor monumentalnej ,,Najnowszej historii politycznej Polski 1864 - 1945’’. Dla mojego pokolenia ta książka była biblią historii.

Karą miało być  przeniesienie trumny z krypty św. Leonarda. Dokąd? Wobec międzynarodowej awantury, o której został  poinformowany papież, sarkofag Piłsudskiego do dziś jest na Wawelu, w krypcie pod wieżą Srebrnych Dzwonów. Abp Sapieha musiał też wiedzieć, że w czasie walk Legionów na wschodnim froncie Piłsudski do katolicyzmu powrócił.      

Polki uzyskały prawa wyborcze  w 1919, Szwajcarki w 1971

Po okresie międzywojennym zostało mnóstwo artykułów i wspomnień poświęconych Ojcu  Niepodległości. W mojej rodzinnej bibliotece jest książka Mieczysława Lepeckiego ,,Józef Piłsudski na Syberii’’. Została wydana przez Główną Księgarnię Wojskową  w Warszawie w roku 1936. Zawiera przepiękne grafiki. Układ graficzny książki, ilustracje, ozdobniki i obwolutę w drzeworycie wykonał St. O. Chrostowski a plansze siedmiobarwne wykonano wg  projektu Zdzisława Czermańskiego. Cudo ówczesnego edytorstwa wydrukowane na papierze bezdrzewnym.

Ciekawostką innego rodzaju jest ,,Dziesięciolecie Polski Odrodzonej’’. To dzieło ogromne,  ledwo trzymam je w rękach. Wydane w 1928 r. przez właściciela ,,Ilustrowanego Kuryera Codziennego’’ stanowi kompendium wiedzy o życiu II Rzeczypospolitej. Specjalnie w tym celu zostały przygotowane artykuły przez naukowców i dziennikarzy krakowskiego ,,Ikaca’’ - pierwszego ogólnopolskiego, wysokonakładowego dziennika,   legendy międzywojnia. Na blisko tysiącu stron są artykuły o wszystkich aspektach życia. Jest też artykuł o udziale kobiet w życiu publicznym. Do pierwszego Sejmu Ustawodawczego wybrano osiem posłanek z różnych ugrupowań politycznych. Najbardziej aktywne były: posłanka z  Centrum Maria Moczydłowska, nauczycielka i działaczka ludowa walcząca z alkoholizmem, która doprowadziła w 1920 r. do uchwalenia ustawy ograniczającej sprzedaż napojów alkoholowych oraz posłanka z prawicy Gabriela Balicka, która wniosła pod obrady ustawę o prawach kobiet. Zmieniała ona prawo cywilne. Posłanka lewicy Irena Kosmowska była sekretarką komisji zagranicznej Sejmu Ustawodawczego i dwóch sejmów następnych. Była też wiceprezeską koła Międzynarodowej Unii Parlamentarnej oraz wiceprzewodniczącą sejmowej komisji opieki społecznej. Do kolejnego Sejmu wybrano 9 posłanek i 4 senatorki. Na pierwszy plany wysunęły się posłanka lewicy Zofia Praussowa i Wanda Ładzina z prawicy. Praussowa referowała projekt ustawy o opiece społecznej. Ustawa dawała  prawo do opieki dzieciom, młodzieży i dorosłym  tej opieki potrzebującym. Ładzina zaś referowała ustawę w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet, która do pewnego stopnia zabezpieczała macierzyństwo oraz roztaczała opiekę nad pracującymi młodocianymi.

Warto przypomnieć, że Polki uzyskały pełnię praw wyborczych już do pierwszego Sejmu Ustawodawczego 1919-1922. Szwajcarki uzyskały prawa wyborcze dopiero w roku 1971!

Kobiety, które kochał Pierwszy Marszałek Polski, były córkami swoich czasów. Pierwszym pokoleniem kobiet, które uzyskały wyższe wykształcenie. Obie żony, nie tylko dr Eugenia Lewicka, miały wykształcenie medyczne. Maria była absolwentką studiów medycznych na uniwersytecie dla kobiet w Petersburgu. Aleksandra zaś studiowała na Uniwersytecie Latającym, wyższej szkole bez stałej siedziby, ukończyła też kursy handlowe. 

Dyskrecja pamiętnikarzy

Życiu prywatnemu  Józefa Piłsudskiego nie poświęcono setek książek, ani tysięcy artykułów, jak było to w przypadku jego działalności publicznej. Pamiętnikarze byli niestety dyskretni. Zachowały się jednak jego listy, które pisał do drogich sobie osób, wiele z nich zostało wydanych.  Z okazji stulecia Niepodległości wydano wiele książek, także na temat życia prywatnego Józefa Piłsudskiego. O ,,Damach niepokornych’’ czyli kobietach, które wywalczyły Niepodległą Polskę napisał Kamil Janicki. Są tam rozdziały poświęcone Oli Szczerbińskiej i Marii Piłsudskiej.  

Leosieńka

W 1887 dwudziestoletni Józef Piłsudski został aresztowany pod zarzutem udziału w spisku na życie cara Aleksandra III. Spiskowcami byli członkowie stowarzyszenia „Wola Ludu”. Piłsudski nieświadomie pomógł zamachowcom, będąc przewodnikiem po Wilnie jednego z nich. Chociaż w procesie był tylko świadkiem, nie oskarżonym, to i tak został skazany na pięcioletnie zesłanie, przymusowe osiedlenie w głębi Rosji, w Kireńsku. Po drodze, na jednym z etapów w Irkucku, w wyniku buntu osadzonych został brutalnie pobity przez żołnierzy. Przez całe życie nosił sumiaste wąsy, które przysłaniały brak górnych ,,jedynek’’.

W Kireńsku poznał Leonardę Lewandowską, która spędzała tam ostatni okres zesłania. Była córką szlacheckiej rodziny z Kresów zesłaną na Sybir za działalność antycarską. Poznali się u socjalisty Stanisława Landego, Lewandowska była szwagierką pana domu. Piłsudski był niewątpliwie łamaczem wszelkich konwenansów. Żył przez kilkanaście miesięcy bez ślubu ze starszą o sześć lat kobietą. Połączyło ich głębokie uczucie. Nazywał ją pieszczotliwie „Leosią”, ,,Leosieńką’’ ona zaś wzięła na siebie wszystkie domowe obowiązki – pranie sprzątanie, gotowanie. . Po roku musiała wyjechać w rodzinne strony, na Ukrainę, bo nastąpił koniec jej kary. Pozostały im zachowane do dziś listy. Józef nigdy już z Leosieńką się nie spotkał  (nawet nie chciał się spotkać), a ona zmarła w 1901 roku. Popełniła samobójstwo na wieść o ślubie ukochanego, jak sugerowała jej rodzina? Piłsudski ożenił się z Marią Juszkiewicz w 1899.  Chyba, że na Kresy wieści tak wolno dochodziły i jednak ślub ukochanego stał się przyczyną tragedii.   

Szykowne rewolucjonistki

Maria z Koplewskich Juszkiewicz była zupełnie inną kobietą. Starsza od Józefa Piłsudskiego tylko o dwa lata miała własny dorobek polityczny i autorytet. Córka zamożnego, wileńskiego lekarza należała do chyba pierwszego, konspiracyjnego koła Polskiej Partii Socjalistycznej. A Piłsudski po powrocie z Syberii przystąpił do PPS.  Była więc dla niego także partyjnym autorytetem. Trudno przydomek Piękna Pani nazwać konspiracyjnym pseudonimem. Dekonspirował ją bowiem. Maria była naprawdę piękna. I wolna, ponieważ rozwiodła się z bardzo zamożnym inż. Juszkiewiczem, ojcem jej córki Wandy. Była jednak rozwiedziona z winy męża, co miało ogromne znaczenie. O jej względy Piłsudski rywalizował z przywódcą i ideologiem Narodowej Demokracji Romanem Dmowskim. Wybrała jego. Czy stąd się wzięła legendarna wręcz niechęć obu polityków?

Józef, by poślubić Marię, zmienił wyznanie na ewangelicko-augsburskie, do czego doszło w maju 1899 roku. Mężem i żoną zostali 15 lipca w zborze w Paproci Dolnej. Mieszkali w Łodzi, bo w Wilnie zamieszkać nie mogli. Maria była zbyt znana a Piłsudskiego poszukiwała policja. Do Łodzi, do czteropokojowego mieszkania przy Wschodniej wynajmowanego przez Dąbrowskich (czyli Piłsudskich), została więc przeniesiona drukarnia ,,Robotnika’’. Ze wszystkimi tego konsekwencjami. W lutym 1900 r. oboje Piłsudscy zostali aresztowani. Józefa osadzono w Cytadeli. Przez kilkanaście miesięcy symulował obłęd. Udało mu się jednak uciec ze szpitala psychiatrycznego w Petersburgu. Z więzienia zwolniono Marię z nakazem zamieszkania w Wilnie. Dzieliła więc z mężem trudy życia rewolucjonisty, że użyję tu eufemizmu. Po ucieczce z psychiatryka, która odbiła się szerokim echem nie tylko w Rosji, Piłsudscy przekroczyli granicę Galicji. Zamieszkali we Lwowie a od 1904 roku w Krakowie.

Niestety nie mieli dzieci. Józef był bardzo przywiązany do córki Marii, Wandy. Gdy 19-letnia dziewczyna w 1908 r. zmarła na gruźlicę, także on przeżył tragedię. Potem poznał młodszą od siebie o 15 lat członkinię PPS, kurierkę między Galicją a Królestwem – Aleksandrę Szczerbińską. Był wtedy dowódcą Organizacji Bojowej PPS.  Pochodząca z Suwałk Szczerbińska zajmowała się organizacją i magazynowaniem broni. Wzięła udział m.in. w ataku na pociąg wiozący pieniądze z Wilna do Petersburga. Warto przypomnieć, że w 1908 r. na leśnej stacyjce na wschód od Wilna Organizacja Bojowa PPS napadła na pociąg wiozący olbrzymią sumę pieniędzy do banku w Petersburgu. Udało się zabrać 300 000 rubli. Łup ukryła właśnie Aleksandra Szczerbińska. Warto też dodać, że Szczerbińska należała potem do Polskiej Organizacji Wojskowej, która przygotowywała kadry Wojska Polskiego i służyła w Legionach. Została odznaczona Orderem Virtuti Militari.

Romans rozwijał się powoli. Pozostało wiele pięknych listów, które Piłsudski pisał do Szczerbińskiej. Maria wiedziała o „podwójnym życiu” męża, ale nie chciała zgodzić się na rozwód. Poważnie wtedy zachorowała. Zmarła opuszczona w 1921 r. Mąż nie przyjechał na pogrzeb, przysłał brata Jana. Znów chciał jak najszybciej wziąć ślub – tym razem z Aleksandrą. Doszło do tego dwa miesiące po śmierci Marii. Aleksandra urodziła mu dwie córki. Oprócz Wandy urodzonej w 1918 , 28 lutego 1920 roku na świat przyszła Jadwiga, nazywa w rodzinie Jagodą. Starsza Wanda otrzymała imię po zmarłej pasierbicy Marszałka.

 Gdy Piłsudski został Naczelnikiem Państwa nie zamieszkali razem. On mieszkał w Belwederze, a ona w dwupokojowym mieszkaniu na Pradze, a następnie przy ulicy Koszykowej. Odwiedzała go rzadko, by nie wzbudzać niepotrzebnych komentarzy. Ale i tak doświadczyła ogromnej niechęci społecznej.

Nowoczesna lekarka

Bardzo dyskretny był także Mieczysław  Lepecki, adiutant Marszałka, żołnierz i podróżnik.  Wydał kilkadziesiąt książek, głównie podróżniczych, w tym ,,Z marszałkiem Piłsudskim na Maderze.’’ Ten kto szukał tam wspomnień  o dr. Eugenii Lewickiej, ostatniej miłości marszałka będzie zawiedziony.  

Od lipca 1923 roku rodzina Piłsudskich, po tym jak Józef złożył urząd Naczelnika Państwa i opuścił Belweder, zamieszkała w Dworku Milusin w Sulejówku, który został wybudowany z żołnierskich składek. Rok później pojechali do Druskiennik na wypoczynek. Po długim spacerze, 57-letni wówczas Piłsudski nagle zasłabł i trzeba było wezwać lekarza. Zjawiła się młoda lekarka Eugenia Lewicka, która od razu wpadła mu w oko. Wierzyła ona w leczenie poprzez ruch na świeżym powietrzu i aktywny wypoczynek, a także była inicjatorką i twórczynią kąpielisk powietrzno-słonecznych w zalesionej części kurortu.

Czy luźna znajomość z o 30 lat młodszą kobietą, zaczęła przeradzać się w coś więcej? W kolejnym roku Marszałek pojechał do Druskiennik już bez rodziny. Kuracjusze widywali go uśmiechniętego na spacerach z kobietą, która mogłaby być jego córką. Chyba dzięki Lewickiej Piłsudski odnalazł w sobie dostatecznie dużo sił, by wrócić do gry o władzę, a w 1926 roku zorganizował zamach majowy. Dla Lewickiej powołano Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, którego była szefową. Gdy Piłsudski wyruszył na kilkumiesięczny urlop na Maderę, zabrał tylko dwie osoby: osobistego lekarza Marcina Woyczyńskiego oraz  Eugenię Lewicką. Wróciła sama kilka tygodni przed Józefem. Już nigdy więcej się z nim nie spotkała.  27 czerwca 1931 roku znaleziono ją nieprzytomną w pracy. Zmarła dwa dni później po zatruciu nieokreślonymi środkami chemicznymi, być może było to samobójstwo.

Wystarczy, że był

Kazimiera Iłłakowiczówna przyszła na świat w roku 1892 w Wilnie. Była dzieckiem z nieformalnego związku nauczycielki języków obcych Barbary Iłłakowiczówny i Klemensa Zana - syna Tomasz Zana, bliskiego przyjaciela Adama Mickiewicza. .

Wcześnie osierocona przez matkę dużo zawdzięczała dalekiej krewnej, hrabinie Zofii Buyno z Zyberk-Platerów. Uczyła się dzięki niej w prestiżowej szkole im. Cecylii Plater.  Po maturze wyjechała do Krakowa, by na Uniwersytecie Jagiellońskim studiować polonistykę i anglistykę. Podczas studiów poznała Józefa Piłsudskiego. Dzięki biegłej znajomości języków obcych tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości została zatrudniona na stanowisku referendarza w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie znakomicie się odnalazła. Po zamachu majowym w 1926 roku Marszałek Józef Piłsudski zatrudnił ją na stanowisku swojego sekretarza. Irytowała się, gdy ktoś ją nazywał sekretarką, a nie sekretarzem. Miała ku temu powody, bo nie pełniła roli sekretarki. Odpisywała na listy służbowe, które przychodziły do Marszałka i jego żony. W ciągu dziewięciu lat pracy odpisała na blisko 250 tysięcy listów.

- Plotkowano, że łączy nas coś więcej niż praca. I słusznie. Kochałam go. Platonicznie. I nie wstydzę się tego. Ludzie nie zawsze byli w stanie zrozumieć, że mój stosunek do Marszałka był pełen uwielbienia i szacunku. To było wielkie uczucie z mojej strony, ale pełne respektu. Nigdy nie byliśmy kochankami, choć łączyły nas bardzo silne więzi. Myślę, że byłam osobą, na której ramieniu mógł zawsze znaleźć wsparcie, kiedy tylko potrzebował. Nie oczekiwałam od niego niczego więcej. Wiedziałam co znaczy dla niego rodzina. Do końca pozostałam cichą wielbicielką. Wystarczyło mi, że był. Przebywając w jego towarzystwie czułam się spełniona”. W taki właśnie sposób, w jednym z wywiadów Kazimiera Iłłakowiczówna podsumowała lata, które spędziła przy Józefie Piłsudskim, kończąc z licznymi domysłami i plotkami na temat ich  związku. Opisała to w ,,Ścieżce obok drogi’’.

**

Po kilku latach córki Józefa Piłsudskiego, Wanda i Jagódka stały się najbardziej znanymi i kochanymi dziećmi w Polsce. Ale druga pani Piłsudska nie była popularna a imię Piłsudskiego trzeba było chronić specjalną ustawą. Sejm 7 kwietnia 1938 roku uchwalił ustawę o ochronie imienia Józefa Piłsudskiego, Pierwszego Marszałka Polski, dla zapobiegania naruszaniu dobrego imienia Józefa Piłsudskiego.

Anna Staniaszek

Zdjęcia pochodzą z prywatnych zasobów archiwalnych Pani Anny Staniaszek oraz z  księgi pamiątkowej ,,Dziesięciolecie Polski Odrodzonej 1918 - 1928''.

Grafiki pochodzą z książki Mieczysława Lepeckiego ,,Józef Piłsudski na Syberii''.
 

Z okazji 100. rocznicy Bitwy Warszawskiej oraz Święta Wojska Polskiego historyk, pracownik MCK w Bełchatowie Anna Staniaszek, przybliży nam osobę Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego, który brał udział w Bitwie Warszawskiej, za co uhonorowano go Krzyżem Walecznych.

Kochani, tak jak obiecaliśmy przychodzimy do Was z pierwszym felietonem historycznym dla dorosłych z cyklu ,,Historia ludzkiego szaleństwa''. Autorka - Pani Anna Staniaszek, opowiada o Walerii Messalinie, szalonej cesarzowej rzymskiej dynastii julijsko - klaudyjskiej. Nie tylko ona hołdowała zasadzie upadających imperiów: carpe diem. Korzystaj z chwili. Będzie też historia Liwii, matki kolejnego cesarza Tyberiusza, przez 50 lat żony cesarza Oktawana Augusta i Agrypiny, żony cesarza Klaudiusza, matki Nerona zamordowanej na rozkaz syna. Rozsiądźcie się wygodnie i posłuchajcie. 

Zdjęcia pochodzą z prywatnych zasobów archiwalnych Pani Anny Staniaszek.

Kochani, w ramach e-kultury dla seniorów na naszym profilu na Facebook'u oraz na stronie internetowej cyklicznie co dwa tygodnie będziemy publikować felietony historyczne. W "Historii ludzkiego szaleństwa", bo taki tytuł nosi cykl felietonów autorstwa historyka, pracownika MCK Bełchatów Anny Staniaszek, autorka przedstawi ludzi różnych epok, pozytywnie jak i negatywnie zakręconych, lecz na pewno ciekawych.

Zapraszamy!

Szanowni Państwo,

Uprzejmie zapraszamy do współpracy z Uniwersytetem Warszawskim w ramach projektu pt. "Trzecia Misja Wydziału Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego" - organizujemy bezpłatny kurs on-line z języka angielskiego:

„KOMUNIKATYWNY SENIOR”

Projekt organizowany jest przez Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego w ramach Programu Operacyjnego "Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020", współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

W ramach projektu serdecznie zapraszamy do udziału w bezpłatnym kursie pozwalającym poznać podstawy języka angielskiego, coraz bardziej potrzebnego do funkcjonowania we współczesnym świecie. Do celów kursu należy rozwinięcie wiedzy i kompetencji uczestników w obszarze języka angielskiego.

--> Kurs skierowany do osób dorosłych powyżej 65 roku życia
--> Poziom kursu: początkujący/podstawowy
--> Start kursu: "od zaraz" - kurs ma formę e-learningu, po uzyskaniu dostępu do platformy uczestnik indywidualnie pracuje z zamieszczonymi materiałami
--> Zainteresowane osoby mogą zgłaszać się pod adresem: https://www.wne.uw.edu.pl/pl/misja-neo/formularz-1

Kurs ma budowę modułową, jest podzielony na 13 lekcji na które składają się: filmiki i ćwiczenia, quizy, testy i zadania. Obecna część kursu ma formę e-learningu, czyli uczestnik w dowolnym czasie opracowuje materiał dostępny na platformie (dostęp do platformy Moodle jest bezpłatny). Jeśli sytuacja na to pozwoli, w przyszłości zaoferujemy też dwa bloki stacjonarne. Dostęp do kursu można uzyskać po zarejestrowaniu się przez formularz zgłoszeniowy: https://www.wne.uw.edu.pl/pl/misja-neo/formularz-1

Wymagania sprzętowe do kursu: komputer z dostępem do Internetu (z możliwością regulacji dźwięku), klawiatura, myszka.

Tematyka kursu jest tak dobrana, aby zapewnić jak najszersze spektrum przydatnych zagadnień językowych dla osoby rozpoczynającej przygodę z językiem angielskim: od przedstawiania się po zakupy, wizytę w restauracji czy wyjazd.

Nasi prowadzący to kadra z Instytutu Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wydziału Nauk Ekonomicznych UW.

Dziś w ramach e-kultury dla seniorów zabieramy Państwa na zajęcia twórcze do Klubu Artystycznego Uniwersytetu Trzeciego Wieku.

Zajęcia skupiają utalentowanych studentów, którzy odkrywają nowe pasje artystyczne oraz rozwijają własne umiejętności. Atmosfera, która panuje podczas spotkań otwiera uczestników na nowe wizje twórcze. Okazuje się, że każdy z nas posiada wiele talentów, wystarczy tylko je odkryć. Osiągnięcie wieku emerytalnego często połączone z ukończeniem pracy zawodowej pozwala wreszcie skupić się na swoich pasjach. Jest to swoista artystyczna wycieczka w głąb siebie, która ma niezwykłe działanie arteterapeutyczne. Dziś chcemy podzielić się z Państwem efektem pracy z witrażami, tworzonymi metodą Tiffaniego.

O samej technice tworzenia witraży opowiemy Państwu w kolejnym poście. Teraz zaś przedsmak działań twórczych naszych studentów. Zapraszamy Państwa w świat niezwykłego szkła, które mieni się różnymi barwami.

Do Czech pojechałam sama. A potem już poszło. Hiszpania, Portugalia, Izrael, Sycylia i południe Włoch. - Where is your husband? – zapytał mnie żołnierz na wojskowym lotnisku w Izraelu, gdzie lądują samoloty z turystami.

- My husband and son are at home – odpowiedziałam. Przyjął tę odpowiedź z lekkim uśmiechem.

Nie jestem przecież wyjątkiem ani dziwolągiem. Mąż odwiózł mnie na miejsce wycieczkowej zbiórki i pojechał do domu. Po co miał się męczyć? Skoro katedra w Toledo stoi od ponad siedmiuset lat, to postoi drugie tyle bez jego udziału.  Sama na zorganizowanej wycieczce nie czuję się źle. Podróżuje sporo samotnych, starszych pań. Ale to panny, rozwódki czy wdowy, nie mężatki. Młody żołnierz pewnie tego nie wiedział.

Dolatuję wśród zupełnie obcych, polskich turystów do Malagi. I po raz pierwszy źle znoszę samotność. Lotnisko jest olbrzymie, ponad sześćset stanowisk odpraw. Jest środek nocy, po odebraniu bagażu wszyscy gdzieś pędzą. Przydaje się moja szkolna angielszczyzna. Trafiam do właściwego wyjścia, gdzie czekają przedstawiciele ,,mojego’’ biura podróży. Szybko trafiam do hotelu, gdzie się można odświeżyć, bo o spaniu nie ma mowy. Za dwie godziny wyjeżdżamy, poza tym Ania, z którą będę dzieliła pokój jest chora. To starsza pani w moim wieku. Nie ma żadnej rodziny. Pracowała na kontrakcie w Stanach Zjednoczonych. Jedyna córka zginęła w wypadku samochodowym, który spowodował  jej szkolny kolega. Mąż zmarł. Często jeździła po świecie. Z ciekawości, chęci poznania, dla zabicia czasu i samotności.

Jej historia jest jedną z wielu, które poznam. Podróże zorganizowane są dla takich ludzi jak my. Pozwalają uniknąć wielu niebezpieczeństw. Człowiek, także samotny jest po prostu dobrze ,,zaopiekowany’’. Ania rano czuje się znacznie lepiej.

Szaleństwa nie tylko Joanny Szalonej

Sewilla, Madryt, Toledo. Także w czasie tej wycieczki bardzo się przydają moje studia historyczne. Wiem, co i dlaczego chcę zobaczyć. Ale i tak niespodzianek jest sporo. W Prado, najlepiej zorganizowanym muzeum, jakie zwiedziałam (każdy malarz ma swój kolor ścian) nieźle po polsku mówiący hiszpański przewodnik (jego żona jest Polką) zapytał wskazując na ogromny obraz, kto na nim został uwieczniony. – Joanna Szalona – wyrywam się do odpowiedzi. Ubrana w białą koszulę piękna, złotowłosa kobieta kładzie palec na ustach wskazując na leżącego w łożu z baldachimem zmarłego. – On nie umarł, tylko śpi – zdaje się mówić. To Joanna, córka Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego (to oni sfinansowali podróż Kolumba) była bardzo nieszczęśliwą żoną Filipa Pięknego, choć to dzięki temu małżeństwu Habsburgowie uzyskali dziedziczne prawa do korony Hiszpanii. Nie była ani piękna, ani złotowłosa. Gdy tylko zobaczyła przyszłego męża, ona, córka królów katolickich zgodziła się, by małżeństwo zostało skonsumowane przed ślubem. A on ją zdradzał, zawsze ze złotowłosymi kobietami. Gdy umarł – oszalała i nadal była o niego zazdrosna. Woziła zwłoki męża nocą (lepiej sobie nie wyobrażać, dlaczego) i nie pozwalała, by zbliżyła się do nich jakakolwiek kobieta. Zmarła w samotności, ona, tytularna władczyni zjednoczonych królestw Hiszpanii. Uwięziona najpierw przez ojca a potem swego syna, Karola V. Cesarza kraju, w którym słońce nigdy nie zachodziło. Genueńczyk Krzysztof Kolumb wszak sprawił, że cesarstwo objęło również półkulę zachodnią. A do hiszpańskich katedr trafiły tony przetopionego złota Azteków. XVI-wieczna monstrancja z kaplicy św. Jana katedry w Toledo waży 273 kg i ma 3 metry wysokości! Podarowała ją Izabela Kastylijska.

Wspaniałą katedrę w Toledo, stolicy Kastylii, jednego z hiszpańskich królestw, zwiedzam w trakcie lipcowego upału. Na zewnątrz 40 st. C, w katedrze – naturalna klimatyzacja. Jest chłodno i bardzo przyjemnie. W zakrystii znajduje się bezcenna pinakoteka malarstwa hiszpańskiego i flamandzkiego, dzieła pędzla malarzy takich jak El Greco, Goya, Van Dyck, Caravaggio, Velásquez, Rubens i Tycjan. To pierwsze wielkie zdziwienie - wspaniała galeria sztuki w zakrystii, jakie w tej katedrze przeżywam.  Patrzę do góry, gdzie ma być komnata Izabeli Kastylijskiej. To jej małżeństwo z Filipem Aragońskim doprowadziło do zjednoczenia Hiszpanii i zwycięstwa rekonkwisty. Ale komnata w katedrze? Po to, by władczyni, której papież nadał oficjalny tytuł ,,katolicka’’ mogła wysłuchać Mszy św. leżąc w łóżku? Uprzejmie można to określić jako dziwactwo.

Następcy królów katolickich nie byli już jednak Hiszpanami, tylko Niemcami, Habsburgami. ,,Niech inni toczą wojny, ty szczęśliwa Austrio, żeń się’’ – było dewizą tego monarszego domu. Królowie i cesarze żenili się więc. I choć małżeństwa zawierali wyłącznie z przyczyn politycznych, nie brakowało w nich namiętności. Wykorzystał to później m.in. poeta romantyzmu Fryderyk Schiller. Któż nie pamięta historii Don Carlosa, szalonego następcy hiszpańskiego tronu zakochanego w młodziutkiej macosze Elżbiecie, żonie króla hiszpańskiego Filipa II? Warto dodać, że dramat Schillera wydarzył się naprawdę także dlatego, że don Carlos był efektem małżeństw zawieranych między zbyt bliskimi krewnymi, Habsburgami.

Pałac królewski w Madrycie, Palacio Real  został odbudowany po wielkim pożarze wcześniej tam stojącego Alkazaru w 1734 r. Następca sławnego pałacu królów hiszpańskich przypomina Luwr. Zaskakuje wielkością i barokową elegancją. Z obrazów Portugalczyka Diega Velázqueza, nadwornego malarza króla Hiszpanii Filipa IV, eksponowanych w Prado, spoglądają poważnie malutkie księżniczki odziane w krynoliny. Biedne dzieciaki! Gdyby moje wnuki ubrać w takie stroje, nie czułyby się wyróżnione, lecz uwięzione, bo taki strój krępuje wszystko, łącznie z osobistą wolnością. Ale jest piękny.

Konkwistadorzy portugalscy

Najwięcej pamiątek królewskich namiętności znajduję jednak w Portugalii, wspaniałym maleńkim kraju, który wciąż mnie zaskakiwał. Współczesna Portugalia liczy przecież 10 milionów mieszkańców. A język portugalski to czwarty język świata. Mówi nim 250 milionów osób, Portugalczyków i mieszkańców dawnych kolonii portugalskich. A to ludne kraje Ameryki Południowej: Brazylia, Mozambik, Angola, Gwinea Równikowa.  To pamiątka czasów konkwistadorów portugalskich i Henryka Żeglarza, infanta Portugalii, patrona rozwoju floty portugalskiej i odkryć geograficznych, założyciela uniwersytetu w Lizbonie oraz szkoły kartografii i astronomii w Sagres, uznawanej za pierwszą akademię morską na świecie. Przypisuje mu się także wynalazek karaweli, żaglowca, na którym konkwistadorzy zdobyli obie Ameryki. Henryk Żeglarz nie był  na żadnej wyprawie, nie pływał na statkach, ale stworzył podwaliny pod potęgę Portugalii, europejskiego kraju najdalej wysuniętego na zachód, którego historię bardzo mało znamy. Wizerunek Jana Żeglarza jest wykuty na ogromnej, białej Skale Zdobywców w miejscu, gdzie Tag wpada do Oceanu Atlantyckiego.  

Kilka godzin spędzamy w sanktuarium w Fatimie, miasteczku żyjącym z pielgrzymów. Tam nie widać zwykłych mieszkańców. Wszędzie są sklepiki i kramy z dewocjonaliami, hotele i domy pielgrzyma. Miliony katolików z całego świata przyjeżdżają, by zgłębić tajemnice tego miejsca. Matka Boża podczas objawień w 1917 roku przekazała trojgu pastuszkom trzy tajemnice, zwane tajemmicami  fatimskimi. Tutaj zostali pochowani, w konsekrowanej w 1953 r. bazylice Matki Boskiej Różańcowej. Dwoje z nich Franciszek i Hiacynta zmarło w dzieciństwie. Czy objawienia fatimskie naznaczyły historię świata? Pewne zbiegi okoliczności wskazują, że tajemnicze objawienia z Fatimy wpłynęły na bieg historii ostatnich stu lat! To miejsce jest bardzo związane z Papieżem – Polakiem. Jan Paweł II przypisywał bowiem swoje ocalenie wstawiennictwu Maryi. Pocisk, którym został raniony, przekazał jako wotum do sanktuarium fatimskiego.  Na placu przed bazyliką stoi jego okazały pomnik.

Mało kto się jednak zastanawia, dlaczego katolickie sanktuarium nosi imię córki proroka Mahometa. Fatima to także pomnik rekonkwisty, trwającej 770 lat walki chrześcijańskich mieszkańców Półwyspu Iberyjskiego z muzułmańskimi Maurami, którzy podbili go w wieku VII. Królestwo Portugalii powstało w 1139, po wygranej przez Alfonsa Zdobywcę bitwie z Maurami. Hiszpania też podbita w VII wieku przez Maurów zjednoczyła się dopiero w czasach Ferdynanda i Izabeli. To za ich panowania podbity został w 1492 r. ostatni bastion Maurów – Grenada, którą również zwiedziłam. Fatima była zaś mauretańską księżniczką, wziętą do niewoli przez portugalskiego rycerza w czasie jednej z potyczek. Gonçalo Hermigues zabrał ją do małej wioski na wzgórzach Serra de Aire, w niedawno utworzonym Królestwie Portugalii. Według legendy, Fatima zakochała się w swoim porywaczu i postanowiła nawrócić się na chrześcijaństwo, aby wyjść za niego za mąż. Została ochrzczona i otrzymała chrześcijańskie imię Oureana. Po jej śmierci Gonçalo nadał wiosce jej muzułmańskie imię.     

O urodzie portugalskich władczyń nabieram bardzo złego zdania po wizycie w miejscowości Mafra niedaleko Lizbony, gdzie znajduje się  portugalski Wersal - Queluz,. Jego budowa pochłonęła 48 tys. sztuk złota, opróżniając do cna królewskie skrzynie. Pałac ma 220 m długości i 68 m wysokości, zajmuje 4-hektarową powierzchnię, mieści 1,2 tys. komnat, posiada 4,7 tys. drzwi i okien, 156 stopni i 29 dziedzińców. Jan V na wieść, że jego żona wreszcie jest przy nadziei, wydał polecenie wybudowania tej imponującej budowli. Upragnione dziecko, które miało zostać następcą tronu – okazało się dziewczynką. Gdy dorosła, Maria Barbara została żoną hiszpańskiego władcy Ferdynanda VI. W Queluz pełno portretów królów,  królowych i ich dzieci. Nigdzie nie widziałam tak brzydkich ludzi!

Sama Lizbona jest zachwycająca. Po jej ulicach chodzą ludzie mający chyba wszelkie możliwe kolory skóry. Miasto, tak jak Rzym jest położone za siedmiu wzgórzach. Pomnikiem kolonialnej potęgi Portugalii jest ogromny, biały kompleks klasztorny Hieronimitów, specyficzne dla tego kraju połączenie gotyku i renesansu, gdzie jest obok króla Manuela pochowany jest odkrywca Vasco da Gama.

Gdy wracam do Polski, natychmiast kupuję płytę pieśniarki fado Amalii Rodrigues. Fado to melancholijna pieśń, wykonywana przez jednego wokalistę przy akompaniamencie dwóch gitar. Królowa fado śpiewała tęsknie o miłości, ale nie tylko o miłości. Fado to stan duszy. Dzięki swemu talentowi i charyzmie rozsławiła je na całym świecie. Wciąż jest obecna w kulturze portugalskiej. Razem z fado, którego była ambasadorką.

Anna Staniaszek

Zdjęcia pochodzą z prywatnych zasobów archiwalnych Pani Anny Staniaszek.

Dziś w ramach e-kultury dla seniorów chcielibyśmy pokazać Wam platformę zawierającą różnorodne materiały przydatne w przygotowaniu i prowadzeniu treningów umysłu.

Na stronie www.silowniapamieci.pl znajdziecie osiem zestawów do pobrania. Każdy z nich ma temat przewodni łączący wszystkie jego elementy i składa się z:
- rozgrzewki – zadania ruchowego – dzięki któremu dotlenia się mózg – oraz łatwego zadania intelektualnego pobudzającego pamięć i kreatywność
- ciekawostki – krótkiej informacji związanej z tematem przewodnim treningu
- ćwiczeń – zadań, których wykonanie pobudzi różne funkcje mózgu i typy pamięci. Czasem ćwiczenia wymagają zapamiętania lub przypomnienia sobie informacji, czasem rozwiązania łamigłówki, a kiedy indziej wspomnienia czegoś z dawnych lat.
- pytania na koniec – służącego pobudzeniu wspomnień, refleksji czy też marzeń
- odpowiedzi – rozwiązania ćwiczeń razem z uzasadnieniem.

Aby skorzystać z dostępnych zestawów ćwiczeń wystarczy wejść tutaj - https://bit.ly/3d5ZXw5, pobrać wybrany zestaw w pliku .pdf na własny komputer, a następnie go wydrukować lub wyświetlać na ekranie komputera.

W związku ze zbliżającym się długim weekendem zapraszamy Państwa do niezwykłej podróży szlakiem polskich literatów. Inspiracji dostarczyła nam studentka UTW - Elżbieta Antczak.

"Proponuję przenieść się na lubelszczyznę.  Odbędziemy wirtualną wycieczkę szlakiem polskiej literatury. Na początek udamy się do Woli Okrzejskiej, do rodzinnego domu Henryka Sienkiewicza. Muzeum otwarto w 1966 roku (w 120 rocznicę urodzin). Dworek jest otoczony pięknym parkiem, przypominającym ogrody w Wilanowie. W środku zobaczycie meble i przedmioty związane z pisarzem i wystrój domu.

Następny przystanek to Nałęczów. Poza parkiem uzdrowiskowym znajduje się Muzeum Stefana Żeromskiego, zwane "Chatą". Utworzono je w 1928 roku staraniem żony Oktawii, w letnim domku. Pisarz chętnie przyjeżdżał do Nałęczowa. Tu osadził fabułę Ludzi Bezdomnych. W malutkiej jednej izbie znajdziecie pamiątki po pisarzu z okresu nałęczowskiego, a w parczku na tyłach Chaty jest Mauzoleum jego syna, Adama Żeromskiego.

Wróćmy na mały spacer po parku zdrojowym. Najlepiej przyjechać tu wiosną, kiedy wszystko kwitnie. W centrum uzdrowiska znajduje się barokowo - klasycystyczny Pałac Małachowskich z lat 1771 - 1773, w którym bywał Bolesław Prus (przypomnę, że prawdziwe nazwisko to Aleksander Głowacki). Dom - muzeum pisarza jest w mieście poza parkiem zdrojowym. Nie udało mi się do niego dotrzeć. Trzeba będzie jeszcze wrócić do Nałęczowa.

I ostatnie miejsce związane z twórcą literatury polskiej, to wieś Romanów niedaleko Włodawy. Tu niestety bez samochodu nie dojedziecie, chyba, że zorganizowaną wycieczką z przewodnikiem. Na obrzeżach wioski, wśród pól, łąk i lasu schował się klasycystyczny dworek z 1806 roku, a w nim Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego. Zalążkiem muzeum były zbiory rodzinne. Pisarz urodził się w Warszawie, ale dzieciństwo i lata młodzieńcze spędził w Romanowie, pod opieką dziadków i dość surowej, jeśli chodzi o metody wychowawcze, prababki Konstancji Nowomiejskiej. Życiorys pisarza jest bardzo ciekawy. Studiował na Wydziale Lekarskim w Wilnie, potem przeniósł się na literaturę. U boku ojca nabierał doświadczenia w pracy gospodarskiej, pracował jako kurator szkolny, grał na pianinie i nawet komponował krótkie utwory. Przede wszystkim zaś był pisarzem. W muzeum znajdziecie pamiątki po nim i zbiór powieści w szafach bibliotecznych.

Do wszystkich tych muzeów prezentowanych dziś i w poprzednich spotkaniach nie musicie dokonywać wcześniejszej rezerwacji biletów, jeśli jesteście turystami indywidualnymi. Sprawdźcie tylko na stronie internetowej danej placówki dni i godziny otwarcia (w poniedziałki większość muzeów jest zamknięta)."

Któż z nas nie lubi romantycznych wieczorów z bliskimi przy blasku świec. Dziś zaprezentujemy Wam technikę, dzięki której Wasze świece będą nie tylko oryginalne ale pozwolą Wam oddać nastrój chwili, którą przeżywacie. Świece możecie szybko i ekonomicznie wykonać w domu. Będą niezwykłą ozdobą Waszych wnętrz lub wyjątkowym prezentem dla wyjątkowej osoby.
Świece wykonamy za pomocą tzw. metody decoupage. Nie potrzebujecie do tej pracy specjalistycznych produktów. Wystarczy biała świeca, serwetka z ozdobnym motywem, świeczka do podgrzania, łyżeczka, zapałki, klej, brokat i odrobinka wody.

Sposób wykonania świecy:
1. Wybierz serwetkę ozdobną, której motyw chcesz umieścić na świecy. Następnie wytnij lub wydrzyj ten fragment serwetki (nie powinny być to duże elementy). Kiedy motyw dekoracyjny jest gotowy zdejmij dwie warstwy sewetki, zostawiając ostanią.
2. Zapal drugą (roboczą) świeczkę i podgrzej łyżeczkę od wewnętrznej strony. Zadbaj o to, by podgrzana łyżeczka nie była zabrudzona od podgrzewania, gdyż zabrudzi pracę.
3. Odwracamy podgrzaną łyżeczkę i od środka motywu powoli przyklejamy serwetkę. Musimy to wykonać delikatnie i prowadzić ruchy łyżeczką od środka do zewnątrz. W ten oto sposób dekoracyjna część serwetki się przyklei.
3. Ważne jest ,by łyżeczka była dobrze nagrzana, wtedy połączenie dekoracji ze świecą jest szybkie. Należy pamiętać, żeby każdy element, zwłaszcza na tzw. obrzeżach dekoracji był estetycznie łyżeczką nagrzany i wklejony.
4.Kiedy dekoracyjny motywy znajduje się na świecy wykonujemy zdobienie wybranym kolorem brokatu, pasującym do kolorystyki serwetki.
5.Mieszamy odrobinę kleju z wodą (rzadka konsystencja) i rozprowadzamy ma tej części dekoracji, którą chcemy ozdobić. Następnie delikatnie sypiemy broktem. Potrzebujemy chwilę aż klej zaschnie i świeca gotowa.

Do Jadwigi Andegaweńskiej mam stosunek bardzo osobisty. To król – twórca polskiego imperium. Dzięki jej małżeństwu Polskę i Litwę połączyła unia personalna a po latach realna ,,unia wolnych z wolnymi i równych z równymi.’’ Rzeczpospolita Obojga Narodów, której funkcjonowanie rozpoczęła 12-letnia królowa a właściwie król, była ewenementem na skalę ówczesnego świata. Ona zaś była dzieckiem swoich czasów i swoich przodków. Wychowywała się na dworze w Budzie, który był wówczas jednym z najświetniejszych w Europie. Otrzymała staranne wykształcenie, które miało przygotować ją do pełnienia obowiązków monarszych. W jaki sposób wpłynęli na nią przodkowie zarówno po mieczu jak i po kądzieli a więc z linii męskiej i żeńskiej? Zawsze mnie to fascynowało.

Warto przypomnieć, że dopiero w 1986 roku Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych wydała Deklarację o błogosławionej Jadwidze królowej Polski. Zarówno beatyfikacji jak i kanonizacji dokonał Ojciec Święty Jan Paweł II. Gdy w czasie studiów historycznych chodziłam na Wawel,  na Msze św. odprawiane przez kardynała Karola Wojtyłę, stawałam obok sarkofagu Jadwigi Królowej. Oglądałam pamiątki, jakie po niej pozostały.

Ślad wawelski

Na Wawelu jest kilka pamiątek związanych z Jadwigą, choć sam Wawel za jej czasów wyglądał zupełnie inaczej. Ten, który znamy powstał za dwóch ostatnich Jagiellonów, Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta oraz zaborców, Austriaków, którzy na wawelskim wzgórzu, w siedzibie królów polskich wybudowali koszary i stajnie.

Wawel Jadwigi blisko półtora wieku po jej śmierci przebudowano. Została po Piastach i Andegawenach bardzo rzadko udostępniana turystom gotycka ,,kurza stopka’’ - wieża stanowiąca podporę wschodniego skrzydła Zamku Królewskiego, wybudowana w połowie XIV w.  Znajduje się tam Sala Kazimierzowska wytwornie dekorowana i nakryta dekoracyjnymi sklepieniami na centralnie umieszczonych podporach. Datowana jest albo na ostatnie lata panowania Kazimierza Wielkiego albo na czas samodzielnych rządów Jadwigi, a później sprawowanych wspólnie z małżonkiem, królem Władysławem Jagiełłą, czyli ostatnią ćwierć XIV w.

W Katedrze Wawelskiej śladów Jadwigi jest więcej. Tuż przy zakrystii jest barokowy ołtarz z czarnego marmuru. Stanowi artystyczną ramę dla znajdującej się w jego centrum niezwykłej relikwii – potężnego krucyfiksu zwanego Krzyżem św. królowej Jadwigi Andegaweńskiej. Rzeźba Chrystusa ma dwa metry. Pojawiła się na Wawelu w roku 1384 i przyjechała jako jeden z przedmiotów królowej. Dzisiaj krzyż znajduje się na tle srebrnej blachy. Prawdopodobnie tutaj Jadwiga rozważała, czy dopełnić przyrzeczeń danych Wilhelmowi, a więc zawartego w dzieciństwie małżeństwa, czy wybrać i poślubić nieznanego Jagiełłę, poganina z północy.
W predelli tego ołtarza (część między jego dolną częścią a nastawą) widnieje łaciński napis, który pierwszy raz pojawił się tam w 1500 r.:,,ten zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa ukrzyżowany wizerunek przemówił do świętej Jadwigi Królowej Polski”. Jadwiga w 1385 roku podczas modlitwy usłyszała: „Fac quod vides”. To znaczy: „Czyń to, co widzisz”. Zrób tak, jak będzie dobrze dla Polski, dla Litwy i dla całej Europy. Królowa przestała mieć wątpliwości. Zaufała. Związek z Jagiełłą, mimo różnicy wieku, okazał się udany, a polska władczyni stała się apostołką Litwy.

Kolejnym śladem jest umieszczony w prawej nawie katedry sarkofag z białego marmuru, z okrytą bogatym płaszczem postacią leżącej królowej z rękami złożonymi do modlitwy. Wykonał go dopiero na początku XX wieku A. Madeyski, choć w  XV wieku zaczęto  sporządzać wykazy cudów i przygotowywać proces beatyfikacyjny. Sarkofag umieszczony został tam początkowo jako grób symboliczny. Szczątki Jadwigi spoczęły przecież pod ołtarzem. W XX wieku przeprowadzono dwa procesy: informacyjny w latach 1949–1950 – na temat życia, cnót i cudów oraz drugi w latach 1972–1974 – na temat istnienia jej kultu. W 1949 roku, przy okazji ponownego badania zwłok z powodu procesu beatyfikacyjnego, przeniesiono do niego szczątki królowej. Została beatyfikowana 31 maja 1979 r. a kanonizowana 8 czerwca 1997 r. w Krakowie przez Jana Pawła II.

W 1887 roku przy okazji remontu katedry odkryto nieznaną wcześniej kryptę umieszczoną pod posadzką świątyni. Otwarto wtedy i zbadano grób królowej, przy czym obecny był Jan Matejko. Autopsję przeprowadził sławny profesor antropologii Izydor Kopernicki. Okazało się, że była bardzo piękna kobietą, jasnowłosą, wysoką, o kształtnej głowie (z badań antropologicznych szkieletu wiadomo, że miała ponad 170 cm wzrostu; wystarczy pójść do wawelskiej zbrojowni, by przekonać się, że średniowieczni rycerze mieli 160 cm wzrostu). Królową pochowano z drewnianymi i skórzanymi regaliami. Wszak w testamencie zapisała cały swój majątek Akademii Krakowskiej.

Idąc codziennie na uczelnię ul. Karmelicką przechodziłam obok stópki Jadwigi odciśniętej w kamieniu kościoła Karmelitów na Piasku. Wg legendy Jadwiga spotkała strapionego biedaka, który nie miał czym opłacić lekarza dla chorej żony. Oparła stopę na kamieniu, odpięła złotą klamrę z bucika i ofiarowała ją kamieniarzowi. Gdy odeszła, robotnicy spostrzegli, że w kamieniu, jak w miękkiej glinie, odciśnięty jest ślad królewskiej stopy. Kamień został wmurowany w ścianę świątyni utrwalając legendę o prawdziwie chrześcijańskiej władczyni wspomagającej ubogich.

Ślady Andegawenów na południu Włoch

Jadąc kilka lat temu na Sycylię nie spodziewałam się, że i tam znajdę ślady przodków Jadwigi. Sycylia zawsze była rządzona przez najeźdźców. Byli tam przecież w starożytności Fenicjanie, Grecy, Rzymianie, Wandalowie, Ostrogoci, Arabowie. Rządzili Normanowie, niemieccy cesarze rzymscy, Andegawenowie. Młodsza linia Andegawenów wywodząca się od Roberta Mądrego rządziła w Neapolu do 1381. Najmłodsza władała księstwem Durazzo (tereny dzisiejszej Albanii). Ostatnią Andegawenką na tronie Neapolu była Joanna II zmarła w 1435 r.

Wspaniała przyroda, góry i wszechogarniająca wszystko bieda. Wielkie wrażenie robi na mnie Palermo, stolica regionu autonomicznego, jakim jest Sycylia. W centrum miasta zabytki pamiętające najeźdźców, począwszy od Arabów i Normanów. Przechodzę wąskimi uliczkami i zaglądam do okien pałaców. W otwartych oknach fruwają zasłony. Po ulicach jeżdżą niezbyt liczne samochody, których bełchatowianie by się powstydzili. U nas nie ma tylu kilkunastoletnich rzęchów. Ale nie do śmiechu mi było, gdy słuchałam o meandrach, na które napotyka Sycylia ,,z powodu organizacji przestępczej, której nazwy nie wolno tutaj wypowiadać’’.

Karol I Andegaweński,  król Sycylii. Pra- pradziad Jadwigi, był pogrobowym synem króla Francji Ludwika VIII Lwa oraz bratem króla Ludwika IX Świętego. Gdy dorósł, otrzymał od królewskiego brata w zarząd położone w zachodniej części Francji hrabstwo Andegawenii. Królowi chodziło o to, by się nie buntował. Właśnie z uwagi na nazwę podarowane j prowincji potomkowie Karola określani byli jako Andegawenowie.

Karol był jednak bardzo ambitny i hrabstwo mu nie wystarczało. W 1266 r. przy poparciu papieskim pokonał zwolenników dynastii Hohenstaufów i został królem Sycylii i Neapolu. Plany miał wielkie. Pragnął stworzyć imperium śródziemnomorskie; Sycylia i południowe Włochy były początkiem jego marzeń. Pokonali go Sycylijczycy w czasie sławnych nieszporów, powstania w 1282 r. A jego syn Karol II oddał w 1290 r. Andegawenię królom Francji. Tyle na razie o przodkach po mieczu.

Jadwiga była po kądzieli Piastówną, wnuczką Elżbiety, córki Władysława Łokietka, siostry Kazimierza Wielkiego. Ostatni Piast na polskim tronie zostawił gromadkę dzieci, w tym synów. Niestety synów rodziły mu kochanki, nie żony. W ten sposób jego następcą został Ludwik, syn siostry, Elżbiety. Ale i on nie miał żadnego męskiego potomka. Takie rodzinne przekleństwo zabójcze dla monarchii rządzącej się prawem salickim, które przewiduje dziedziczenie tronu tylko przez męskich potomków.

Ojciec Ludwika Karol Robert Andegaweński, od 1308 r. był królem Węgier, pierwszym z najstarszej linii rodu, który doszedł do tak wielkiej władzy. Należy jednak podkreślić, że musiał sobie wyrąbywać mieczem drogę do własnego królestwa. Dlaczego on został królem Węgier? Jego babka Maria była węgierską królową, żoną króla Władysława IV Kumana z dynastii Arpadów, która wymarła w roku 1301.

A przez dzisiejsze Włochy przeszli nie raz krzyżowcy idąc na kolejne wyprawy. Królestwa, które stworzyli nie przetrwały długo. Ich dwory były przesiąknięte luksusem i dekadencką atmosferą. Nic wszak nie było mniej pewne niż trwałość ich władzy.

Najeźdźcy pozostawili po sobie na Sycylii kilka wspaniałych budowli. Katedra w Monreale położona jest na północy wyspy. Robi wrażenie samą wielkością. Jest podzielona na trzy nawy za pomocą 18 kolumn zakończonych misternie rzeźbionymi kapitelami. Ściany głównej nawy pokrywa złota mozaika, zajmująca łączną powierzchnię 6340 m kw. Dekoracje zastosowane w katedrze nawiązują do sztuki bizantyjskiej i weneckiej. W środkowej apsydzie znajduje się wysoka na 7 metrów i szeroka na 13,3 metry figura Chrystusa Pantokratora (Pana Wszystkiego). Cały swój skarb - 2 tony złota król Wilhelm I przeznaczył na te mozaiki. Wystarczy na nie spojrzeć, by uwierzyć. Projekt zrealizował jego syn Wilhelm II. Obaj spoczywają w transepcie katedry.

W pałacu królewskim w Palermo musiał mieszkać także pradziad Jadwigi, choć nie on go wybudował. Ogromny pałac powstał wcześniej, w XI na pozostałościach zamku arabskiego. Wewnątrz znajduje się Apella Palatina z XII wieku oraz arabsko-bizantyjskie sklepienie stalaktytowe, jak również mozaiki z XII wieku. 

Do zabytków z tamtych czasów w Palermo należy też katedra S. Rosalia, w której znajdują się mozaiki z XII wieku. Żyjąca właśnie w XII w. Święta Rozalia wg legendy miała pochodzić z rodziny arystokratycznej spokrewnionej z cesarzem Karolem Wielkim. Kiedy próbowano wydać ją za mąż, uciekła do groty na pobliskiej górze i zaczęła wieść życie pustelnicy. Zmarła w aurze świętości. Gdy na Sycylii kilka wieków po jej śmierci w 1624 r. wybuchła groźna epidemia dżumy gruczołowej – dymienicznej, odnaleziono długo poszukiwane szczątki pustelnicy Rozalii. Od tamtych czasów i procesji z jej relikwiami ulicami Palermo św. Rozalia uznawana jest za patronkę broniącą przed epidemiami, chorobami zakaźnymi oraz przed morowym powietrzem – jak dawniej mawiano. Jest też patronką tego miasta.

Piękny gmach opery w Palermo jest doskonale znany z III części ,,Ojca Chrzestnego’’. Nie tutaj jednak odbyła się premiera ,,Nieszporów sycylijskich’’ Giuseppe Verdiego. Napisał je  dla Opery Paryskiej. Libretto nawiązywało do upadku Karola I, pradziada Jadwigi. W roku 1282 r. w poniedziałek wielkanocny wybuchło w Palermo powstanie przeciwko obowiązkom feudalnym przeniesionym z Francji przez Andegawenów.  Na wyspie wylądowali Aragończycy, będący w tajnym przymierzu z Bizancjum. Powstanie wybuchło dzięki bizantyńskiej dyplomacji. Aragończycy stali się nowymi panami wyspy a nowym królem po upadku Karola I - król Aragonii Piotr III. Ale to już zupełnie inna historia.

Anna Staniaszek

Zdjęcia pochodzą z prywatnych zasobów archiwalnych Pani Anny Staniaszek.

Kochani seniorzy, chcemy Was zabrać w niezwykle malownicze miejsce. Mowa o wsi Zalipie, która znajduje się powiecie dąbrowskim, w gminie Olesno. Dlaczego tam Was zabieramy? Otóż w tym miejscu wszechobecna jest sztuka ludowa, która zachwyca swym bogactwem odwiedzających turystów. Dziś do tej malowanej wsi zabierze Was studentka UTW - Elżbieta Antczak, która pragnie na platformie e-kultura dla seniorów podzielić się z Państwem wrażeniami z pobytu w tak kolorowym i sielskim miejscu.

Jeśli chcecie kochani bliżej poznać Panią Elę zapraszamy do obejrzenia filmu, w którym opowiada o swojej przygodzie z MCK i swych pasjach. Kiedy już poznacie, drodzy Państwo, sympatyczną bohaterkę dzisiejszego reportażu zapraszamy na wirtualną wycieczkę.

Może ta opowieść i zdjęcia zdopingują Was w przyszłości do ciekawej wyprawy. 

"Na pierwszą podróż zapraszam do Zalipia. To wieś w województwie małopolskim, sercem malowana. Tradycje zdobnicze sięgają XIX wieku. Za ozdabianie swoich domów zabrały się artystki ludowe, mieszkanki tej miejscowości. Pokrywają one kolorowymi malowidłami, o motywach kwiatowych nie tylko ściany domów, zabudowań gospodarskich, studnie i psie budy, ale także meble i naczynia. Ozdobiony jest też kościół. Zalipie znane jest również z papierowych wycinanek, haftów i wyrobów ze słomy. Inicjatorką zdobienia domów była pani Felicja Curyłowa, znana malarka, ich sąsiadka. Na zdjęciach zobaczycie jej dom, inne domy i obejścia gospodarskie, kościół i cmentarz. O pani Felicji pięknie opowiadają przewodniczki oprowadzające po jej zagrodzie. Nie trzeba wcześniej rezerwować biletów, chyba, że jesteście większą grupą np. wycieczką autokarową. Po zwiedzeniu Zagrody, koniecznie objedźcie samochodem całą wieś, a tam zobaczycie te cudne domostwa. Co roku od 1948r. dwa dni po Bożym Ciele, organizowany jest konkurs "Malowana Chata". W tym roku wypada to 13 czerwca. Warto się tam wybrać. Ze względu na epidemię koronawirusa najpierw zadzwońcie (numer telefonu znajdziecie w internecie), czy konkurs się odbędzie. Jeśli konkursu nie będzie, to i tak warto tam pojechać. To wycieczka na jeden dzień."

Jest takie miejsce w naszym mieście, w którym człowiek przenosi się do innego wymiaru rzeczywistości. Taką wielowymiarowość daje człowiekowi obcowanie ze sztuką w każdym wydaniu. Mowa o Miejskim Centrum Kultury, którego misją jest rozbudzanie u odbiorców wrażliwości artystycznej. Tam odkrywamy, bądź pogłębiamy swoje zainterowania teatralne, muzyczne, taneczne, filmowe czy plastyczne, a także mamy możliwość edukacji w szerokim zakresie. Należy jednak zaznaczyć, że to miejsce tworzą wszyscy uczestnicy naszych zajęć oraz odbiorcy naszych wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych. Przez lata budowaliśmy więzi z naszymi artystami, którzy nie tylko rozwijali swoje talenty, wymieniali się doświadczeniami ale przede wszystkim nawiązywali trwałe znajomości i przyjaźnie. Taką grupą, która na nowo odkryła sztukę czy edukację w szerokim zakresie są studenci UTW oraz uczestnicy Klubów Seniora. Wiemy jak chętnie i jak licznie włączają się w działalność kulturalną MCK. Są też stałymi odbiorcami naszych wydarzeń kulturalnych.

Na początek wspomnienie pięknego Jubileuszu 95-urodzin Pana Apoloniusza, który miał miejsce 6 kwietnia 2018 roku. To nie będzie zwyczajne wspomnienie, a niezwykły teledysk, który w naszym studio nagrań udało się stworzyć. W roli głównej Pan Apoloniusz – student Uniwersytetu Trzeciego Wieku działającego przy Miejskim Centrum Kultury. Czy wiek może być ograniczeniem do spełnienia i realizacji marzeń? Otóż nie. Udowadnia to Pan Apoloniusz oraz chór Pasjonata działający w Miejskim Centrum Kultury w Bełchatowie. Pod batutą Maestro Elżbiety Wesołowskiej artyści z UTW tworzą niezwykłe muzyczne inicjatywy. Niezwykłość tych inicjatyw polega na tym, że na deskach sceny teatralno-widowiskowej spotyka się kilka pokoleń, które wzajemnie inspirują się muzycznie i są miejscem wymiany doświadczeń. Tak było również w przypadku Benefisu 95- urodzin Pana Apoloniusza Anszpergera. W organizację, przygotowanie i oprawę muzyczną włączyli się przyjaciele, którzy wspólnie z Jubilatem stworzyli ten oryginalny teledysk.

Zachęcamy więc do powspominania tego sympatycznego wydarzenia. Wierzymy też, że ten teledysk będzie dla Państwa miłym upominkiem muzycznym od Miejskiego Centrum Kultury.